Untergang, Der (EE)

Opmerking: de tekst van deze recensie is voor een groot deel afkomstig van onze eerdere recensie van de 2-disc Special Edition uitgave van Der Untergang.

Berlijn, april 1945. Het land staat op het punt van de totale ineenstorting. In de straten van de hoofdstad voltrekken zich hevige gevechten van huis tot huis. Adolf Hitler (Bruno Ganz) heeft zich, met enkelen van zijn generalen en vertrouwelingen, verschanst in de Führer’s Bunker onder de Rijkskanselarij. Onder hen is ook Traudl Junge (Alexandra Maria Lara), Hitler’s privé secretaresse, die hem niet in de steek wil laten. Terwijl de situatie buiten escaleert – het Rode Leger rukt immers fors op en in de door bombardementen getekende stad spelen zich wanhopige taferelen af – ondergaat Hitler de ineenstorting van zijn Derde Rijk achter de dikke muren van zijn bunker. En hoewel Berlijn op het punt van vallen staat weigert de Führer het verlies te accepteren en de stad te verlaten. Hij wil, zoals zijn architect Albert Speer (Heino Ferch) het wist te vertellen, \"op het podium staan als het doek voor de laatste keer valt.\" Maar Hitler staat niet op het podium. Terwijl de gevolgen van zijn hopeloos verloren oorlog met alle macht over zijn volk heenvallen, werkt de Führer aan zijn eigen aftocht.

Er zijn door de loop der jaren talloze films verschenen tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog. Slechts zelden werd dit thema in beeld gebracht vanuit het oogpunt van de verliezer. En dan ook nog eens in het bijzonder vanuit het oogpunt van het grote kwaadaardige brein achter dit dieptepunt uit de geschiedenis van de mensheid: Adolf Hitler. Hoewel, de film schetst de laatste dagen van het Hitler-regime met name uit het oogpunt van Traudl Junge, de secretaresse van Hitler. Junge heeft haar ervaringen vlak na de oorlog opgeschreven en deze zijn in boekvorm uitgebracht (Bis zur letzten Stunde). De intro en de lead-out van Der Untergang bestaat uit beelden uit een relatief recent interview met de voormalig secretaresse van Adolf Hitler. Traudl Junge overleed in 2002 in München.
Het was eigenlijk vooral gebruikelijk om Hitler vooral niet te portretteren met menselijke trekjes. Een verfilming mocht absoluut geen sympathieën opwekken. Gelukkig is met deze ongeschreven censuurregel geen rekening gehouden. We krijgen Hitler voorgeschoteld met de nodige scheuten menselijkheid. Zijn liefde voor zijn trouwe viervoeter is daar een exemplarisch voorbeeld van.
Je hebt door de aanpak van Hirschbiegel en het goede spel van de acteurs, Bruno Ganz onbetwist voorop, het idee dat je de gebeurtenissen rondom de ineenstorting van het Derde Rijk van dichtbij meemaakt. Althans, dat gevoel werd er bij mij gecreëerd.
Enige tijd geleden bespraken we ook Hitler: The Rise of Evil waarbij de periode tot aan het in 1934 aan de macht komen van Hitler centraal stond. Hitler werd in die film vertolkt door Robert Carlyle. Het feit dat Hitler in die film Engels spreekt doet toch wat af aan de authenticiteit van het gegeven. Maar goed, we praten hier over Der Untergang met een Duitser in de hoofdrol. Het optreden van Bruno Ganz als Adolf Hitler is zoals eerder aangegeven niet minder dan indrukwekkend. Hij zet een zeer geloofwaardige Führer neer, die alle realiteitszin uit het oog verloren heeft. Hitler bleef bijna tot het bittere einde in een overwinning geloven. En dat terwijl de Russen al zowat aan de voordeur van de bunker stonden. Slechts op het laatst had Hitler de nederlaag door en sloot hij zich af. De afloop is, bij een ieder die een beetje op de hoogte is van de situatie rond WO II, bekend.

Eerder bespraken we al de 2-disc Special Edition. Van A-Film kregen we dus ook de beschikking over de 21 minuten langer durende Extended Edition, zodat een vergelijking tot de mogelijkheden behoort. Deze Extended Edition heeft de film verspreidt over twee DVD’s. Op de eerste disc staan de eerste 86 minuten van Der Untergang op de tweede schijf de resterende 84 minuten. Het einde van het eerste deel (disc 1) had wel iets gelukkiger gekozen kunnen worden. De verlengde versie geeft meer inzicht in bepaalde personages en diept het karakter Hitler ook wat meer uit. Verwacht echter geen opzienbare nieuwe scènes, maar gewoon een langere versie die absoluut de moeite waard is.
A-Film heeft ervoor gezorgd dat deze uitgave niet alleen qua lengte opgewaardeerd is, ook op technisch vlak is er vooruitgang geboekt. En dat klinkt als een zeer welkom gegeven. Maar daarover meer bij de respectievelijke aandachtspunten beeld- en geluidskwaliteit.

Beeldkwaliteit

Net als bij de (SE) is ook voor deze uitgave het beeld anamorfisch uitgevoerd met een aspect ratio van 1.85:1, welke exact gelijk is aan het originele bioscoopformaat. In mijn eerdere bespreking was ik niet heel enthousiast over het beeld. En ondanks dat het beeld nu anders oogt, ben ik eigenlijk helaas nog steeds niet erg enthousiast. De scherpte lijkt ogenschijnlijk verbeterd, met helaas de nadruk op lijkt. Het contrast is echter in onze beleving ietwat te enthousiast opgevoerd (zie vergelijking bij screenshot 3 en 4). Hierdoor ontstaat er ook een vervelend bijeffect. Er komt namelijk meer nadruk te liggen op de al aanwezige ruis en dat is toch wel spijtig. Regisseur Hirschbiegel wilde een zo realistisch mogelijk effect creëren door zo weinig mogelijk gebruik te maken van kunstmatig licht. Kaarsjes, kleine lampjes of het maanlicht moesten grotendeels de belichting verzorgen. Dit maakt het derhalve natuurlijk al haast onmogelijk om een bijzonder strakke presentatie op DVD voor te schotelen. En dat is het dus, met begrip voor de omstandigheden, ook helaas niet geworden.

Geluidskwaliteit

Der Untergang bevat twee Duitstalige 5.1 kanaals geluidssporen net als op de vorige uitgave…hoewel. Het Dolby Digital 5.1 spoor presteert gelijkwaardig aan de versie op de (SE). De DTS track echter niet, want deze is nu wel met volle bepakking aanwezig. We hebben op deze extended edition namelijk te maken met een full bitrate DTS track (1509 kbit/s)! En dat laat zich gelden. Alles krijgt daardoor net dat beetje meer definitie waardoor de impact en beleving wordt vergroot. Onze oosterburen hebben voor de extended edition (die daar de extra toevoeging ‘TV langfassung’ heeft gekregen) slechts de beschikking over een Dolby Digital 2.0 Surroundtrack. We worden door A-Film in deze donkere dagen voor kerst dus bijzonder verwend, mogen we gerust stellen. In onze vorige bespreking hadden we een lichtelijke voorkeur voor de DTS track. Nu valt de keuze meer dan overduidelijk op het full bitrate DTS spoor, maar dat mag geen verrassing zijn.

Extra's

Deze uitvoering bevat een derde DVD die is ingezet voor de extra’s. De eerste twee schijven zijn volledig gewijd aan de film. Op deze bonusdisc staan de volgende extra’s:

Disc 3 – Bonus disc

Trailer (2:40 min)
De originele bioscooptrailer van Der Untergang.

Documentary: Making of (58:32 min)
Deze ‘making of’ van bijna een uur toont beelden op de set en interviews met onder andere Oliver Hirschbiegel en Bruno Ganz. Dankzij de interviews kom je meer te weten over de motivatie van cast en crew om aan dit project mee te werken. Interessante feature.

B-Roll (4:23 min)
Deze B-Roll feature toont korte fragmenten van de filmset tijdens en tussen de opnames. Enige toelichting op het getoonde ontbreekt waardoor het leuk is om eens te zien maar uiteindelijk verder niet veel waarde toevoegt.

Interviews
Op de Special Edition bevonden zich ook al de nodige interviews. Voor deze extended edition zijn er een aantal interviews aan toegevoegd. Het betreft:
- Melisse Müller [historicus] (8:15 min)
- Oliver Hirschbiegel [regisseur] (3:59 min)
- Joachim Fest [scriptschrijver] (13:22 min)
- Bernd Eichinger [producer/scriptschrijver] (4:14 min)
- Ulrich Noethen [Heinrich Himmler] (1:44 min)
- Thomas Kretschmann [Hermann Fegelein] (1:08 min)
- Thomas Thieme [Martin Bormann] (1:49 min)
De onderstaande interviews bevinden zich ook op (SE)-uitgave:
- Director’s Exclusive Interview (20:51. min)
- Bruno Ganz [Adolf Hitler] (0:59 min)
- Alexandra Maria Lara [Traudl Junge] (0:40 min)
- Corinna Harfouch [Magda Goebbels] (0:56 min)
- Ulrich Matthes [Joseph Goebbels] (0:45 min)
- Juliane Köhler [Eva Braun] (0:44 min)
- Heino Ferch [Albert Speer] (0:33 min)

Shooting in Russia (18:00 min)
Een interessante ‘making of’ over het filmen in Rusland die aan elkaar wordt gepraat door uitvoerend producent Christine Rothe en Bernd Lepel, production designer. In deze feature draait het om het filmen in Rusland en de wijze waarop men het straatbeeld in de oorlogsperiode heeft getracht te recreëren. Rothe merkt op dat het voor negen dagen afsluiten van de straat in Duitsland niet gelukt had.

About Shooting the Film (30:02 min)
Regisseur Oliver Hirschbiegel neemt ons aan de hand mee in een half uur durende boeiende documentaire over de opnamen van Der Untergang. Beelden uit de film en achter de schermen worden becommentarieerd door Hirschbiegel. Deze feature geeft de nodige achtergrondinformatie, bijvoorbeeld over de uiteindelijk probleemloze aanpassing van de figuranten uit Sint Petersburg die als Duitsers moesten acteren, de waanzin binnen de Hitler-Jugend en de filmlocaties waaronder het gebouw dat dienst deed als de Rijkskanselarij.

Virtual Tour: The Bunker
Een virtuele toer (hoe verrassend met zo’n naam) door de bunker van Hitler. De bunker is een twee delen (Voor- en Führerbunker) en vier sectoren onderverdeeld. Het selecteren van één van de sectoren geeft een overzichtspagina waarvandaan naar corresponderende korte scènes uit de film en foto’s van de set gegaan kan worden.

Historical Characters & Their Actors
- Biographies & Interviews: Biografieën van resp. Dr. Joachim Fest, Oliver Hirschbiegel en Bernd Eichinger met van daaruit koppelingen naar interviews elders op deze disc.
- Filmographies & Interviews: Biografieën van resp. Bruno Ganz, Alexandra Maria Lara, Ulrich Mattes, Juliane Köhler, Heino Ferch, Thomas Kretschmann, Ulrich Noethen, Corinna Harfouch en Thomas Thieme met ook van daaruit koppelingen naar interviews van deze acteurs.

Der Untergang vertelt het verhaal van de laatste dagen van het Hitler regime en het beoogde Derde Rijk. Hitler verliest steeds meer terrein, maar blijft door gebrek aan realiteitszin geloven in zijn overwinning. Uiteindelijk berust hij in het lot en ondergaat hij samen met zijn trouwe volgelingen de nederlaag. De productie van Der Untergang is van hoog niveau. Het acteerwerk van Bruno Ganz als Hitler is onvergetelijk en mag met een gerust hart tot de beste acteerprestaties van 2004 gerekend worden. Deze extended edition heeft zo\'n twintig minuten extra aan beeldmateriaal. Hierin worden bepaalde personages, maar ook enkele aspecten van Hitler’s ondergang zelf iets verder uitgewerkt en voegen dan in mijn beleving ook in zekere mate toe, ondanks de wat \'langere zit\', aan de bioscoopversie.
De beeldkwaliteit valt helaas nog wat tegen. Men heeft gemeend het contrastniveau wat op te schroeven. Dit heeft echter als vervelend bijeffect dat de aanwezige beeldruis wat verder op de voorgrond komt. Het geluid is was al van een uitstekend niveau, op deze uitgave vinden we zelfs een full bitrate DTS track terug. En dat is een absoluut pluspunt. Deze (EE) bevat een extra bonusdisc met daarop onder andere de extra’s die we kennen van de (SE) versie, aangevuld met enkele interessante documentaires en interviews.
Der Untergang blijft ook in de verlengde versie, hoewel dit de snelheid misschien niet ten goede komt, verplicht en niet te missen kijkmateriaal.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door A-Film Home Entertainment.

Lees meer

• Vorige: Nip/Tuck - Seizoen 2 (DVD)
• Volgende: Hellraiser: Deader (DVD)