Novecento

Italië, 27 januari 1901. Twee jongens worden op dezelfde dag in hetzelfde dorp geboren: Alfredo Berlinghieri (Robert DeNiro) en Olmo Dalco (Gérard Depardieu). Alfredo is de zoon van een rijke landeigenaar, terwijl Olmo de bastaardzoon is van een arme boer die het land van de Berlinghieri’s bewerkt. Ondanks hun zeer verschillende achtergronden ontstaat er een moeizame vriendschap tussen de twee. Opgroeiend in het fascistische Italië komt deze vriendschap echter onder zware druk te staan, wanneer zij beide geconfronteerd worden met hun achtergrond en de klassenverschillen die daarmee samengaan. De boeren komen steeds meer in opstand tegen de landheren en strijden voor een communistisch Italië om het huidige fascisme te bestrijden. De inmiddels volwassen Olmo pleit voor gelijke rechten en de mogelijkheid voor de boeren om hun eigen land te bebouwen, terwijl Alfredo juist zijn land wil beschermen en hierbij de fascistische Atilla (Donald Sutherland) in dienst neemt. Het zorgt ervoor dat de twee vrienden rechtstreeks tegenover elkaar komen te staan.

Novecento is Bernardo Bertolucci’s zeer persoonlijke visie op een halve eeuw Italiaanse geschiedenis, die begint op de sterfdag van componist Giuseppe Verdi en eindigt op de sterfdag van Mussolini. De regisseur legt gedurende de hele film de focus op de onderlinge strijd tussen het communisme en fascisme, waarbij de verschillende hoofdpersonages allegorisch zijn. Olmo behoort tot het proletariaat en representeert het communisme, Alfredo representeert de aristocratie en Atilla belichaamt het fascisme. Bertolucci steekt zijn voorkeur niet onder stoelen of banken. Novecento is een procommunistische film en het uitgangspunt van de filmmaker wordt voortdurend door middel van opvallende kadrering op de kijker overgebracht. Afbeelding drie illustreert één van de vele allegorische composities die de actuele sociale maatschappij blootleggen: Atilla en Olmo staan lijnrecht tegen elkaar (het fascisme tegenover het communisme), terwijl op de achtergrond een onscherpe en passieve Alfredo te zien is. Bertolucci levert door middel van DeNiro’s personage impliciet kritiek op de aristocratie in Italië, die de opkomst van het fascisme niet durfden te onderdrukken. Bertolucci’s (gebruikelijke) procommunistische boodschap wordt echter regelmatig op geforceerde en onsubtiele wijze op de kijker overgebracht. Alhoewel Bertolucci’s bevindingen zeer interessant zijn, gaat het ten koste van de karakterontwikkeling. Het geeft de kijker zo nu en dan het gevoel dat hij of zij niet naar de personages in de film kijkt, maar naar de verschillende perspectieven (met als hoogtepunt een scène waarin Depardieu de vierde wand doorbreekt en via een monoloog de kijker rechtstreeks aanspreekt). Bertolucci weet dit helaas niet goed te doseren waardoor de personages onderhevig zijn aan het thema. Opmerkelijk, gezien de film ruim vijf uur duurt. Daarnaast is het verwonderlijk dat hij een haast archaïsche kijk op de boeren geeft. Af en toe kan de propaganda daarnaast enigszins repetitief overkomen, maar het mag duidelijk zijn dat Bertolucci zijn Marxistisch standpunt meer dan duidelijk heeft gemaakt. Waar de film rijk is aan symboliek, mag de plot erg beperkt genoemd worden. Ondanks een lengte van maar liefst 317 minuten (waarvan 302 minuten overblijven door de Pal speed-up) omarmt de plot niet veel meer dan bovenstaande synopsis. Ook de toevoegingen ten opzichte van de hevig ingekorte internationale versie voegen hier weinig aan toe. Dit betekent echter niet dat deze irrelevant of interessant zijn. Integendeel, de diverse toevoegingen (voornamelijk expliciete beelden die berusten op seksualiteit en het slachten van dieren) geven een beter inzicht in de visie van Bertolucci. Zo kent de integrale versie een scène waarin Olmo een varken slacht (waarbij het dier tijdelijk het fascisme representeert) en een scène waarin Atilla door middel van een kopstoot een kat vermoordt (net als de communist oogt de kat sympathiek, maar is deze in feite weerloos). De diverse analogieën zorgen er mede voor dat de integrale versie ondanks zijn lengte en – meer opvallend – het zeer beperkte plot gedurende de gehele film blijft boeien. Bertolucci ontvouwt een halve eeuw aan Italiaanse geschiedenis waarbij de maatschappelijke veranderingen op ingenieuze manier in elkaar overvloeien, en weet dit bovendien voortreffelijk in beeld te brengen. Samen met zijn vaste cameraman Vittorio Storaro zorgt Bertolucci voor een magistrale cinematografie, die bovendien gepaard gaat met een eveneens waardige soundtrack van Ennio Morricone. Ook de grote internationale sterrencast draagt daar aan bij. Robert DeNiro, Gérard Depardieu, Donald Sutherland, Burt Lancaster, Sterling Hayden, Dominique Sanda en Alida Valli zijn slechts enkele namen die de film rijk is. DeNiro en met name Depardieu vertalen op bijzondere wijze hun personages naar het scherm, maar de opvallendste prestatie wordt door Sutherland geleverd. Sutherland geeft gestalte aan de sadistische fascist Atilla, die een angstaanjagende en onvergetelijke indruk maakt. Naar eigen zeggen duurde het na Bertolucci’s film gezien te hebben nog jaren voordat Sutherland Novecento nogmaals durfde te bekijken. Het is echter jammer dat het slotstuk van de film teleurstelt. De epiloog geeft een bejaarde Alfredo en Olmo weer, die al stoeiend (wederom) op symbolische wijze betekenis geven aan hun onderlinge strijd. De scène oogt – mede door de slechte make-up – onbedoeld komisch en laat de kijker achter met een wat wrange nasmaak. Al met al is Novecento Bertolucci’s persoonlijke Marxistisch standpunt waarbij hij helaas te veel hooi op zijn vork neemt. Dat neemt niet weg dat de film zeer interessant blijft. Het is weliswaar een lange zit, maar de vele allegorische composities aangevuld met de bijzondere cinematografie (waarin vooral de kadrering een grote rol speelt), de voortreffelijke soundtrack en de goede acteerprestaties maken Novecento zeer de moeite waard.

Beeldkwaliteit

Novecento heeft een beeldverhouding van 1.85:1 (in tegenstelling tot de foutieve 2.35:1 die op de hoes staat) en staat in het oorspronkelijke beeldformaat anamorf op de DVD. Vanwege de lange speelduur is de film over twee discs verspreid. Dit blijkt een noodzakelijk keuze om de beeldkwaliteit hoog te houden. Helaas is dit niet altijd het geval. De film oogt niet altijd even scherp en komt regelmatig wat soft over. Bovendien zijn er (veelal in donkere scènes) compressieblokjes zichtbaar en laat het schaduwdetail hier en daar te wensen over. Daar tegenover staat dat de gerestaureerde transfer – in tegenstelling tot de enorm gesatureerde kleuren van een eerdere uitgave – een rijk en natuurlijk kleurenschema bevat. De kleuren op de eerste disc ogen wat feller, maar sluit (evenals de constante licht aanwezige filmgrain) aan bij de artistieke keuze van de filmmakers. De felle kleuren geven in wezen de onschuld van de jonge personages weer. Al met al doet de transfer geen onrecht aan de visuele rijkdom van de film, maar is deze niet zodanig hoog als je aanvankelijk misschien zou verwachten.

Helaas is er – net als bij de meeste recente Lumière uitgaves – geen hoofdstukindeling op de twee discs in het menu beschikbaar. Dit kan voor sommigen bijzonders storend zijn, aangezien door de lange speelduur niet iedereen de film in één of twee kijkbeurten zal bekijken. Wel kan je buiten het menu om manueel met de afstandsbediening hoofdstukken selecteren. De ondertiteling is duidelijk leesbaar en staat op een prettige hoogte in het beeld.

Geluidskwaliteit

Op de DVD is één geluidstrack te vinden, namelijk de gedubde Italiaanse Dolby Digital 1.0 mono-track (192 kbps). Doordat het in die periode veelal gewoon was om geluid en dialoog pas in de postproductie toe te voegen, is er geen sprake van een ‘enkele originele track’. De gedubde geluidstrack die het beste aansluit bij de artistieke visie van Bertolucci is de Italiaanse, en derhalve is het een logische keuze dat juist deze track op de disc aanwezig is. Desondanks zal een aantal kijkers het wellicht storend vinden dat naast de Italiaanse dub niet ook de Engelstalige en eventuele Franse dubs aanwezig zijn, waarin DeNiro en Depardieu te horen zijn. De mono-track is enkel uit de centerspeaker te horen. Daardoor voelt de track erg gedateerd aan en is deze zeer gelimiteerd doordat elk ruimtelijk gevoel ontbreekt. Dit is echter absoluut niet erg, gezien het originele bronmateriaal. De mono-track klinkt prima. Alle geluiden worden via één kanaal afgespeeld, en de balans tussen dialoog, achtergrondgeluiden en non-diëgetische muziek is prima. Dialogen klinken helder en Morricone's muzikale ondersteuning klinkt ondanks de beperkingen groots en opzwepend. In stille scènes is hier en daar wel wat ruis hoorbaar, maar dit blijft gelukkig beperkt waardoor het niet storend is.

Extra's

Bij het opstarten van de disc kom je automatisch in een toepasselijk geanimeerd menu terecht, terwijl op de achtergrond de soundtrack van Morricone te horen is. Er zijn op een aantal trailers na helaas geen extra’s op de DVD’s aanwezig. Het is met name enorm jammer dat de zeer interessante documentaire Bertolucci secondo il cinema van Gianni Amelio niet aanwezig is, waarin hij Bertolucci op de set veel vragen voorlegt met betrekking tot de productie.

Trailer Novecento
De (internationale) trailer laat enkel gemonteerde stilstaande beelden uit de film zien, terwijl Morricon's soundtrack op de achtergrond te horen is. De trailer geeft totaal geen indruk wat de kijker van de film kan verwachten, en wordt bovendien gekenmerkt door de – door Bertolucci zo gehate – alternatieve schrijfwijze 1900.

Trailers
De trailers van een aantal door Lumière uitgebrachte films die rondom eenzelfde thema als Novecento werken, te weten La meglio gioventù, Le cose che restano en Le clan des Siciliens. Nederlands ondertiteld.

Novecento vertelt het verhaal over een moeizame vriendschap tussen twee jongens uit verschillende sociale klassen, die naar mate zij ouder worden onder druk komt te staan door de opkomst van het fascisme in Italië. Bertolucci neemt helaas te veel hooi op zijn vork waarbij de plot sterk onderhevig is aan het thema, maar de vele allegorische composities, prachtige cinematografie, indrukwekkende soundtrack en de internationale sterrencast maken Bertolucci’s ruim vijf uur durend epos tot een zeer boeiend geheel. De beeld- en geluidskwaliteit van deze DVD-uitgave behalen ondanks de nodige slordigheden een voldoende, alhoewel een enkeling naast de Italiaanse dub wellicht ook de Engelstalige dub op de disc had willen zien. Helaas staan er op een aantal trailers na geen extra’s op deze uitgave.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Lumière Home Entertainment.

Lees meer

• Vorige: X (DVD)
• Volgende: Drive (SE) (DVD)