Dennis Vansant
08-01-2008, 13:12
James Whale werd geboren uit een bescheiden achtergrond in Worcestershire, Engeland op 22 juli 1889. Tijdens zijn legerdienst leerde hij toneelstukken en vooral dialogen regisseren, maakte daarna al snel naam en faam op de Londense theaterscène en trok daarna richting Broadway. Later zou hij in de filmindustrie gaan werken. Zijn allereerste project werd Journey's End (1930), meteen ook de allereerste Brits-Amerikaanse coproductie sinds de opkomst van de geluidsfilm in 1927 én een verfilming van zijn eigen toneelstuk waarmee hij zoveel succes oogste op Broadway. Excentriek multimiljardair en luchtvaarder Howard Hughes nam hem in dienst als dialoogregisseur voor zijn actiefilm Hell's Angels (1930). Daarna maakte hij nog een oorlogsdrama, Waterloo Bridge (1931), met daarin een piepjonge Mae Clarke als straatmadeliefje. Dat alles was slechts een opstapje naar wat er zou volgen later datzelfde jaar: Frankenstein.
Universal had net de overstap naar de geluidsfilm gemaakt met Dracula (1931), een film die meteen een ongekend succes werd. Hoofdrolspeler Bela Lugosi had zich opgewerkt tot de ster van de horrorcinema en misschien ook (zij het dan wellicht kort) tot de grootste naam in Hollywood. Whale zag echter het potentieel van Boris Karloff, een Engelsman die al redelijk op leeftijd was, en vroeg hem beleefd of hij een monster wilde spelen in zijn bewerking van de roman van Mary Wollstonecraft Shelley.
Frankenstein werd een nog veel grotere hit dan Dracula, mede omwille van de dubieuze regisseurskwaliteiten van Tod Browning, die laatstgenoemde prent onder de mantel had genomen. Boris Karloff werd voor eeuwig een ster aan het Hollywoodfirmament en voor Whale was dat het geval binnen de studio. Van 1931 tot 1935 kreeg hij vrijwel volledige artistieke vrijheid toegewezen en was "eigen baas", een luxe die allesbehalve vanzelfsprekend was in het Hollywood van de jaren '30, waar filmstudio's als MGM, Warner Brothers en RKO inmiddels in fabrieken waren veranderd die aan hoge snelheid commercieel succesvolle films uitbraakten, en hoewel we het ons nu slechts met moeite kunnen inbeelden was Universal toen nog slechts klein bier tussen die namen.
In deze periode draaide Whale ondermeer The Old Dark House (1932), een zwarte komedie met opnieuw Boris Karloff, dit keer als gestoorde butler. In 1933 was daar dan The Invisible Man, de film die Claude Rains, eveneens een Engelsman geboren in schrijnende armoede, lanceerde en hem een carrière opleverde met rollen in ondermeer Casablanca (1942) en The Phantom of the Opera (1943). De fantastische special effects van John Fulton resulteerden in een nooit eerder gezien visueel spektakel. Veel mensen die nu visuële effecten op het scherm toveren vragen zich nog steeds af hoe sommige van de effecten die we in The Invisible Man te zien krijgen ooit in hemelsnaam ontstaan zijn.
De kroon op Whale's werk kwam echter met The Bride of Frankenstein (1935). Vier dagen na het verschijnen van de originele Frankenstein had Universal al aangekondigd dat er een vervolg in de maak was, en dat Whale het project zou regisseren. Whale zag dat echter niet zitten en besloot de aandacht van de studiobonzen af te leiden met aantrekkelijke projecten als The Old Dark House en The Invisible Man. Uiteindelijk kon hij er niet meer omheen en besloot zelf de touwtjes strak in handen te nemen. The Bride werd uiteindelijk één van de meest gevierde horrorfilms aller tijden, en was op elk vlak superieur aan het origineel. Whale's opstapje naar het rijk der A-film regisseurs (die bakken poen schepten) leek verzekerd, maar helaas verloor Carl Laemmle Sr. de studio in 1936 na een financieel bankroet. De studio werd verkocht en Whale was zijn vrijheid kwijt. The Road Back (1937), een diepgaand oorlogsdrama, was zijn droomproject en hij stortte er zich met hart en ziel in, maar helaas werd de film volledig naar de filistijnen geknipt uit angst voor misnoegde reacties van geïmmigreerde en getraumatiseerde Duitse oorlogsveteranen.
Whale zou nog films maken tot 1949, en hoewel hij ondertussen een flinke spaarcent had bij elkaar geraapt, voelde hij zich gedesillusioneerd en verraden door zijn enige echte liefde: de film. De controverse over zijn homoseksualiteit (waar hij overigens ook als één van de eerste beroemdheden openlijk voor is uitgekomen) hielp daar ook al niet veel bij. Hij zou ook een serie beroertes krijgen, waarvan de ene laatste hem teveel werd.
James Whale maakte een einde aan zijn leven op 29 mei 1957, door zich te verdrinken in het zwembad in zijn tuin. Waarlijk één van de grootste regisseurs aller tijden: controversieel, maar door iedereen die hij kende ervaren als warm, eerlijk en vooral gepassioneerd door zijn werk.
Wie meer wil weten over Whale, kan altijd zijn IMDb-pagina (http://www.imdb.com/name/nm0001843/) checken of Gods & Monsters bekijken, een biografische film gebaseerd op een interview met hem, waarin hij passelijk vertolkt wordt door Ian McKellen, die zoals geweten zich tijdens de jaren '80 ook heeft geout als homoseksueel.
Werkelijk een genie in zijn tijdvak, en dit tekstje over hem schrijven heb ik dan ook met plezier gedaan. Om af te sluiten: een stukje uit Gods & Monsters dat prima de persoonlijkheid van Whale samenvat.
Thesiger: "What a couple of queens we are, Colin!"
Whale: "Yes, a couple of flaming queens. Dr. Pretorius has a little crush on Colin, really..."
Universal had net de overstap naar de geluidsfilm gemaakt met Dracula (1931), een film die meteen een ongekend succes werd. Hoofdrolspeler Bela Lugosi had zich opgewerkt tot de ster van de horrorcinema en misschien ook (zij het dan wellicht kort) tot de grootste naam in Hollywood. Whale zag echter het potentieel van Boris Karloff, een Engelsman die al redelijk op leeftijd was, en vroeg hem beleefd of hij een monster wilde spelen in zijn bewerking van de roman van Mary Wollstonecraft Shelley.
Frankenstein werd een nog veel grotere hit dan Dracula, mede omwille van de dubieuze regisseurskwaliteiten van Tod Browning, die laatstgenoemde prent onder de mantel had genomen. Boris Karloff werd voor eeuwig een ster aan het Hollywoodfirmament en voor Whale was dat het geval binnen de studio. Van 1931 tot 1935 kreeg hij vrijwel volledige artistieke vrijheid toegewezen en was "eigen baas", een luxe die allesbehalve vanzelfsprekend was in het Hollywood van de jaren '30, waar filmstudio's als MGM, Warner Brothers en RKO inmiddels in fabrieken waren veranderd die aan hoge snelheid commercieel succesvolle films uitbraakten, en hoewel we het ons nu slechts met moeite kunnen inbeelden was Universal toen nog slechts klein bier tussen die namen.
In deze periode draaide Whale ondermeer The Old Dark House (1932), een zwarte komedie met opnieuw Boris Karloff, dit keer als gestoorde butler. In 1933 was daar dan The Invisible Man, de film die Claude Rains, eveneens een Engelsman geboren in schrijnende armoede, lanceerde en hem een carrière opleverde met rollen in ondermeer Casablanca (1942) en The Phantom of the Opera (1943). De fantastische special effects van John Fulton resulteerden in een nooit eerder gezien visueel spektakel. Veel mensen die nu visuële effecten op het scherm toveren vragen zich nog steeds af hoe sommige van de effecten die we in The Invisible Man te zien krijgen ooit in hemelsnaam ontstaan zijn.
De kroon op Whale's werk kwam echter met The Bride of Frankenstein (1935). Vier dagen na het verschijnen van de originele Frankenstein had Universal al aangekondigd dat er een vervolg in de maak was, en dat Whale het project zou regisseren. Whale zag dat echter niet zitten en besloot de aandacht van de studiobonzen af te leiden met aantrekkelijke projecten als The Old Dark House en The Invisible Man. Uiteindelijk kon hij er niet meer omheen en besloot zelf de touwtjes strak in handen te nemen. The Bride werd uiteindelijk één van de meest gevierde horrorfilms aller tijden, en was op elk vlak superieur aan het origineel. Whale's opstapje naar het rijk der A-film regisseurs (die bakken poen schepten) leek verzekerd, maar helaas verloor Carl Laemmle Sr. de studio in 1936 na een financieel bankroet. De studio werd verkocht en Whale was zijn vrijheid kwijt. The Road Back (1937), een diepgaand oorlogsdrama, was zijn droomproject en hij stortte er zich met hart en ziel in, maar helaas werd de film volledig naar de filistijnen geknipt uit angst voor misnoegde reacties van geïmmigreerde en getraumatiseerde Duitse oorlogsveteranen.
Whale zou nog films maken tot 1949, en hoewel hij ondertussen een flinke spaarcent had bij elkaar geraapt, voelde hij zich gedesillusioneerd en verraden door zijn enige echte liefde: de film. De controverse over zijn homoseksualiteit (waar hij overigens ook als één van de eerste beroemdheden openlijk voor is uitgekomen) hielp daar ook al niet veel bij. Hij zou ook een serie beroertes krijgen, waarvan de ene laatste hem teveel werd.
James Whale maakte een einde aan zijn leven op 29 mei 1957, door zich te verdrinken in het zwembad in zijn tuin. Waarlijk één van de grootste regisseurs aller tijden: controversieel, maar door iedereen die hij kende ervaren als warm, eerlijk en vooral gepassioneerd door zijn werk.
Wie meer wil weten over Whale, kan altijd zijn IMDb-pagina (http://www.imdb.com/name/nm0001843/) checken of Gods & Monsters bekijken, een biografische film gebaseerd op een interview met hem, waarin hij passelijk vertolkt wordt door Ian McKellen, die zoals geweten zich tijdens de jaren '80 ook heeft geout als homoseksueel.
Werkelijk een genie in zijn tijdvak, en dit tekstje over hem schrijven heb ik dan ook met plezier gedaan. Om af te sluiten: een stukje uit Gods & Monsters dat prima de persoonlijkheid van Whale samenvat.
Thesiger: "What a couple of queens we are, Colin!"
Whale: "Yes, a couple of flaming queens. Dr. Pretorius has a little crush on Colin, really..."