Avant-garde/Experimentele films

[Brakhage]

Beide voorbeelden zijn inderdaad geen voorbeelden waarbij er een directe relatie is tussen beeld en geluid, ze bestaan met meerdere soundtracks. Oskar Fischinger was juist een van de eersten die zich specifiek ging bezighouden met de relatie beeld-geluid en bij hem kan de muziek dus niet vervangen worden door een andere soundtrack (ook al zijn sommige Fischinger films zoals 'Spirals' stom). Ik heb de voorbeelden van Eggeling en Richter aangedragen omdat die het meest lijken op wat Fischinger doet, althans wat ik zo direct online als downloads kon vinden en waren niet bedoeld als een op een vervangingen.

Desalniettemin is de relatie beeld-geluid een zeer belangrijk en immer terugkerend issue binnen de (abstracte) avant-garde film: Brakhage maakte zijn meeste films volledig zonder geluid omdat hij van mening was dat geluid de beelden te veel beinvloedt en hij wilde puur visuele ritmes creeeren. Over de films van Harry Smith bijvoorbeeld is nog altijd geen consensus of ze nu met of zonder geluid gezien moeten worden (of zelfs welke muziek er dan onder zou moeten). Fernand Leger's briljante 'Ballet Mecanique' hoort vertoond te worden met een krankzinnige ritmische soundscape van Georg Antheil, maar op de Kino 'Avant-Garde: Experimental Cinema of the 1920s & 1930s' staat een of andere bespottelijke new age twang gitaar soundtrack welke het hele effect van de film volledig verwoest. Het is een debat dat steeds terugkeert en voor beide partijen is iets te zeggen, ook al moet bij elke film afzonderlijk weer bepaald worden of het met of zonder muziek moet. Een van de leukste dingen is dan ook dezelfde film kijken met en zonder geluid en de enorme verschillen in ervaring dan te merken. Op die wijze besef je pas hoezeer geluid of muziek onze reactie op een film bepaalt, ook bij de narratieve mainstream film.

Nitzer Ebb ken ik niet, maar als het ongeveer hetzelfde klinkt als andere industrial bands als Skinny Puppy of Ministry dan kan ik me hun sound wel ongeveer voorstellen. Hoezo?

[Brakhage]

George Bataille’s Story of the Eye (Repasky McElhinney, 2004)

Te koop hier

Deze derde film van Andrew Repasky McElhinney is me toch weer een feestje, niet normaal zeg. Het begint allemaal met documentaire footage van een heuse geboorte; daarna zien we twee vrouwen dansen met een enorme hoed op, waarbij ogen op hun tieten geschilderd zijn en een kerel met een joystick op zijn schoot de meisjes lijkt te besturen. Het begint meteen leuk te worden als de kerel zijn joystick inruilt voor zijn eigen joystick en zichzelf een handje begint te geven, allemaal pontificaal in beeld gebracht. Daarna volgen nog eens twee hardcore porno scènes van ieder ongeveer een kwartier: een tussen twee mannen (waarbij de matroos op een soort van jonge Sting lijkt en de ander een soort van Wesley Snipes in het leer is) en een tussen twee vrouwen (waarbij de een net geopereerd lijkt en de ander uit een kleine kooi bevrijd wordt). Daarna volgen tien minuten waarbij we een wat ongezond uitziende vrouw (de geopereerde van net) telkens dezelfde trap zien betreden, maar dan iedere keer gefilmd vanuit hetzelfde standpunt. Dit lijkt een directe ode aan/parodie op de befaamde scène uit Leger’s ‘Ballet Mecanique’ (1924) te zijn, waarbij een oude vrouw telkens dezelfde trap op loopt. Het is echter tegelijkertijd ook een soort van variant op Resnais’s meesterlijke avant-garde puzzel ‘Last Year at Marienbad’, als ook een soort van opschorting van filmische tijd zoals bijvoorbeeld een Andrei Tarkovsky of Andy Warhol dat plachten te doen. Ik kan je in ieder geval verzekeren dat tien minuten lang naar dezelfde actie kijken op zijn minst ‘anders’ te noemen is. Daarna volgt nog wat expliciete seks en andersoortige onbegrijpelijke taferelen, als de film uiteindelijk eindigt met de kerel uit het begin die op de camera ejaculeert. Althans eindigt, we krijgen eerst nog acht minuten een zwart beeld en daarna testbeeld en dan is de koek echt op. Er is geen enkele vorm van dialoog, de soundtrack bestaat uit diegetische geluiden, piano en orgelmuziek en hier en daar wat klanken van meeuwen en een schreeuwende vrouw. De film is gebaseerd op de erotische schandaalroman ‘Story of the Eye’ van George Bataille en volgt dezelfde dromerige ‘structuur’. De DVD cover wist het voor een keer treffend te verwoorden: de film is deels surrealisme, deels porno en deels gewoon onzin.. Bill Krohn (jazeker, dezelfde Bill Krohn die al sinds jaar en dag voor ‘Cahiers du Cinema’ schrijft) haalt in zijn liner notes terecht Jacques Rivette aan die ooit zei dat iedere film twee keer gezien moet worden: een keer voor verrassing en een keer voor verrukking. En zo is het maar net

‘George Bataille’s Story of the Eye’ is zonder meer een van de meest spraakmakende en authentieke stukjes cinema van de laatste jaren. Of het enkel provocatie is of de toekomst van de underground film zou ik niet durven te zeggen, maar ik zet mijn geld in op het laatste. Iedere avontuurlijke filmliefhebber moet dit echt gezien hebben.

[mercapto]

Nitzer Ebb ken ik niet, maar als het ongeveer hetzelfde klinkt als andere industrial bands als Skinny Puppy of Ministry dan kan ik me hun sound wel ongeveer voorstellen. Hoezo?

Leek me echt iets voor jou
Het is inderdaad Industrial. Ik ken ze zelf via Depeche Mode, ze stonden in hun voorprogramma tijdens één van hun Europese tours.

Ik kan het helemaal mis hebben natuurlijk


Wat Story of the Eye betreft, ik ben blij dat ik niet avontuurlijk ben

[Brakhage]

Nitzer Ebb ken ik niet, maar als het ongeveer hetzelfde klinkt als andere industrial bands als Skinny Puppy of Ministry dan kan ik me hun sound wel ongeveer voorstellen. Hoezo?

Leek me echt iets voor jou
Het is inderdaad Industrial. Ik ken ze zelf via Depeche Mode, ze stonden in hun voorprogramma tijdens één van hun Europese tours.

Ik kan het helemaal mis hebben natuurlijk


Wat Story of the Eye betreft, ik ben blij dat ik niet avontuurlijk ben

Nou, op het gebied van muziek ben ik net zo'n veelvraat als bij films dus je kunt mij erg veel voorschotelen :wink: Ik zal eens kijken of ik het wat vind.

[Brakhage]

Realisatie: Carlo Lizzani, Bernardo Bertolluci, Pier Paolo Pasolini, Jean-Luc Godard, Marco Bellocchio
Label: No Shame Films

Amore e rabbia

Deze omnibusfilm is zo goed als vergeten door iedereen en wordt inmiddels bijna clichématig omschreven als gedateerd. Ach ja, sommige gedeeltes zijn wat gedateerd, maar enkel de enorme verzameling talent maakt de film al de moeite van het zien waard.

Het deel van Carlo Lizzani (de grote onbekende hier voor mij) is grappig genoeg een van de sterkste en nog meest relevante delen: een vrouw wordt verkracht terwijl een heel flatgebouw toekijkt en niets doet en een man krijgt een auto-ongeluk en kan geen enkele auto tot stoppen manen voor hulp. Het is een mooie metaforische film en meteen een prettige binnenkomer.

Bernardo Bertolucci schakelde de avant-garde groep The Living Theater in voor zijn deel en het gevolg is een soort van performance art toestandje. Het gaat allemaal nergens over, maar ik vind zulk soort dingen altijd erg bijzonder om te zien; het gaf me zelfs het gevoel dat ik normaal enkel heb bij het zien van moderne dansvoorstellingen.

Pier Paolo Pasolini stelde zijn deel in het teken van zijn grote muze en boytoy Ninetto Davoli: we zien de bekende krullenbol wat door straten lopen, afgewisseld met documentaire beelden. Een typisch staaltje politieke poëzie van Pasolini dus.

Het deel van Jean-Luc Godard was vanwege mijn grote Godard idolaatheid uiteraard het deel waar ik het meest naar uitzag, maar het liep uit op een grote teleurstelling. Het is een typische filosofieles van Godard over film en de maatschappelijke ontwikkelingen van de tijd (in dit geval dus de opstanden uit 1968), maar waar Godard me vaak enorm weet te boeien, weet hij me soms ook volledig kwijt te raken. Dit is helaas een geval van het laatste.

Marco Bellocchio’s deel was nog het meest gedateerd en bestaat louter uit wat geleuter tussen studenten. Geen moment interessant.

Al met al een typische omnibus film dus: zeer onevenwichtig, maar de eerste drie delen maakten dit voor mij zonder meer de moeite waard.

[Brakhage]

Eija-Liisa Ahtila (geb. 1959)

---------------------------------------



The Cinematic Works of Eija-Liisa Ahtila (Ahtila, 1993-2002). Deze nieuwe DVD van het BFI is meer dan de moeite waard, vooral omdat het mijn eerste kennismaking was met het werk van Eija Liisa Ahtila, die ik enkel van naam kende. De Finse Ahtila bewandelt een grijs gebied tussen film en video-installaties en terugkerende thema’s zijn adolescentie, seksualiteit en een nadruk op vrouwen. Haar avant-garde films zijn niet zozeer experimenteel op visueel vlak (ook al bevatten ze meer dan voldoende visuele experimenten) maar haar experimenten begeven zich steevast op het narratieve vlak. Het spreekt voor zich dat een volledig lineair verhaal hierbij uitgesloten is, maar toch bevatten de films meestal toch duidelijke narratieve elementen, zij het met een mooie twist. Hierdoor zijn haar films niet volkomen ondoordringbaar zoals vele avant-garde werken kunnen zijn, ze zijn behoorlijk toegankelijk eigenlijk. Het meest mooie aan haar werk vond ik dat ze in een oogwenk kan springen van documentaire naar volstrekte fantasie, wat de films een duidelijke smoel geeft. Ook op visueel vlak is deze omschakeling vaak even abrupt: prachtige poëtische beelden kunnen worden gevolgd door alledaagse, bijna lelijke documentaire beelden. Dat dit een bewust effect is, wordt nog eens extra duidelijk door de extreem grote verschillen die ze aanbrengt: haar poëtische beelden en camerabewegingen zijn werkelijk extreem mooi (een verdrinkingsscène in ijswater en een camera die van straatniveau over een brugreling klimt en het water in duikt behoren tot het mooiste wat ik ooit gezien heb), terwijl de rest van haar beelden zeer bewust saai zijn.

De uitstekende DVD van BFI bevat in totaal 5 werken, variërend in lengte van drie keer 90 seconden tot 55 minuten met een totale speelduur van 110 minuten. Er is een echte DVD installatie bij, waarbij je dus drie beeldpanelen op je scherm ziet, een effect dat op DVD natuurlijk minder overkomt dan in een museum of galerie. De laatste twee (de langste van de vijf) vond ik de meest indrukwekkende, ook al hadden alle films een aantrekkingskracht. Het bijna uurlange ‘Rakkaus on Aarre’ bevat vijf episodes die allemaal een vrouw tonen met een vorm van psychose, waarbij iedere episode een eigen geluidsdesign (geluid is sowieso vrij belangrijk in haar films) kent en een duidelijke eigen gezicht. Dit zijn typisch het soort films die je nimmer na een kijkbeurt volledig kunt doorgronden en die meerdere kijkbeurten toestaan en zelfs vereisen. Een zeer aanbevolen DVD.

[Brakhage]

Ik mailde Pip Chodorov van Re:Voir laatst met de vraag hoe het zat met de beloofde Blu-ray release van de films van Kenneth Anger en dit was zijn reply:

We are working on it actively. UCLA has restored four of his films
and we will be making HD transfers within the next two months. We
have designed a package and are working out the budget with Sony.
It's just a matter of time.
We are also looking for funding and investors if you know anybody.
Thank you for your interest,
Pip

Het komt dus wel

Dat wordt dus Blu-ray aanschaffen...

[Toon_1]

Ik mailde Pip Chodorov van Re:Voir laatst met de vraag hoe het zat met de beloofde Blu-ray release van de films van Kenneth Anger en dit was zijn reply:

We are working on it actively. UCLA has restored four of his films
and we will be making HD transfers within the next two months. We
have designed a package and are working out the budget with Sony.
It's just a matter of time.
We are also looking for funding and investors if you know anybody.
Thank you for your interest,
Pip

Het komt dus wel

Dat wordt dus Blu-ray aanschaffen...

Ah mooi zo

[Brakhage]

Funeral Parade of Roses (1969)
Regie: Toshio Matsumoto
Label: Masters of Cinema

Soms lijkt een film voor jou persoonlijk gemaakt. Wat krijg je als je tot onderwerp de gay subcultuur van Tokio neemt en dit weergeeft in een mengeling van Italiaans neorealisme, avant-garde film, documentaire, animatie, literatuur, politiek en muziek? ‘Funeral Parade of Roses’ dus, een hallucinerende mix van alle filmtechnieken denkbaar en een film die stilistisch duidelijk van grote invloed is geweest op Kubrick’s cartooneske ‘A Clockwork Orange’, maar dan nog enkele graadjes extremer, compleet met openlijk drugsgebruik en naaktscènes - zeker in 1969 nog behoorlijk radicaal. Er is wel een duidelijk narratief element aanwezig, maar dit wordt dermate versnipperd door allerhande zijsporen, dat het schier onmogelijk is om de film in een keer te bevatten; het is zelfs goed mogelijk dat de film nooit geheel te bevatten is, maar meerdere kijkbeurten zullen allerlei steeds terugkerende beelden en motieven zonder twijfel een duidelijkere plaats geven. Wat wel duidelijk is, is dat de film als enige doel heeft om alle mogelijke grenzen te overschrijden en taboes te doorbreken en het geheel is dan ook een merkwaardige mengeling van humor, tragiek, realiteit, fantasie en symboliek. De gemiddelde filmkijker krijgt hoofdwaarschijnlijk een knallende koppijn of schimmel onder de nagels van een film als deze, avontuurlijke mensen die geen lineair verhaal nodig hebben en open staan voor een geestverruimende en baanbrekende film, zullen hier echter een juweeltje in vinden.

Masters of Cinema is er wederom in geslaagd om een zeer bijzondere film in hun catalogus op te nemen en ze zijn langzaam maar zeker Criterion van de troon aan het stoten, zeker als het gaat om gedurfde releases. De kwaliteit van de releases is uiteraard weer van de hoogte plank, zoals we van ze gewend zijn. Beeld en geluid zijn uitstekend te noemen en extra's zijn legio: een 40 pagina's tellend boekje met de nodige achtergrondinformatie omtrent de Japanse New Wave, een verhelderend audiocommentaar van de regisseur (in het Japans met Engelse subs), plus nog een interview met de regisseur wat ik nog kijken moet. Een zeer dikke aanrader voor de avontuurlijken onder ons.

[Brakhage]

Nog meer en beter nieuws van het Kenneth Anger front: de lang verwachtte en eindeloos uitgestelde DVD's van Fantoma komen er aan! 28 november is het zover, dan komt deel 1 uit, met daarin de volgende films:

Fireworks, Puce Moment, Rabbit's Moon ("the rarely seen original 16 minute version"), Eaux d'Artifice, and Inauguration of the Pleasure Dome

Helaas moet ik op mijn favo film 'Kustom Kar Kommandos' en zijn meest beroemde film 'Scorpio Rising' dus nog even wachten, maar om deze films op DVD te zien is niets minder dan een natte droom. 'Inauguration of the Pleasure Dome' kon ik zelfs helemaal niets mee destijds, dus die gaat vrolijk in de herkansing. En Fantoma besteedt doorgaans behoorlijk veel zorg aan hun releases, dus dit is niets minder dan ronduit sensationeel nieuws. Hoef ik toch nog geen Blu-Ray speler aan te schaffen Meer info op de site:

Fantoma

[Brakhage]

Celine And Julie Go Boating (1974)
Regie: Jacques Rivette
Studio: British Film Institute

Deze film wilde ik letterlijk al jaren zien, maar zoals met de meeste films van Jacques Rivette was ie nog niet op DVD verschenen, maar dankzij BFI is er nu wel die mogelijkheid. En de film leeft zonder meer op naar zijn beroemde status. Net als in het indrukwekkende, vier uur durende ‘La Belle Noiseuse’ (Rivette is vermaard om zijn lange films, ook deze is met zijn 190 minuten niet direct kort te noemen), waarin eigenlijk allemaal maar weinig gebeurt en tegelijkertijd ook erg veel. Zelf zij hij ooit dat zijn verhalen net als het weer zijn: het is er altijd, maar je staat er gewoon niet altijd bij stil. Een wat suffe bibliothecaresse ontmoet een vrijgevochten goochelaarster en raken beiden verstrikt in een merkwaardige wereld van kinderlijke magie. Omdat de film zo lang duurt weet het zo’n opmerkelijk eigen universum te creëren, waarin je letterlijk kunt verdwalen, want de labyrintachtige structuur van het ‘verhaal’ nodigt letterlijk uit tot het nemen van zijpaden. Het geheel is allemaal duidelijk gebaseerd op Alice in Wonderland alleen dan allemaal net iets anders en nog vreemder. Rivette experimenteert lustig met improvisatie en frommelt allerlei genres door elkaar heen en de film springt van de ene sfeer naar de andere. Nog een stukje knotsgekker wordt het als de dames middels een magisch snoepje een film-in-de-film gaan kijken, waarmee de film nog een extra laag krijgt en de reeds versnipperde en elliptische structuur van de film nog eens extra gecompliceerd wordt. De hele film door stelt Rivette het idee van het kijken naar film en de filmervaring op zich al aan de kaak middels allerlei middeltjes, maar deze thema’s worden nog eens extra versterkt door de film-in-de-film. Ik kan zonder overdrijven stellen dat ik inmiddels wel het een en ander gezien heb wat op zijn zachtst gezegd afwijkt van de standaard en het is juist dan erg prettig om te ervaren dat er nog zoveel is wat je nog kan verrassen omdat het wederom anders is dan je al kent. ‘Céline et Julie vont en bateau’ is zo’n werk, een film die tegelijkertijd hoogst experimenteel is als ook uiteindelijk redelijk conventioneel, hoewel ik het hoge kijkplezier dat de film met zich meebrengt het meest opmerkelijk vond. De film vereist (net als bijvoorbeeld ‘Citizen Kane’) meerdere kijkbeurten om alle losse eindjes, onderling samenwerkende elementen en ingenieuze structuur te kunnen bevatten en na een kijkbeurt kan ik alleen zeggen dat ik enkel de oppervlakte van de film gezien heb. Maar dit is zonder meer Unieke Cinema die niemand mag missen.

De DVD uitgave bevat nog een DVD met extra's welke in nog niet gezien heb, maar enkel omdat dit de enige DVD uitgave met Engelse subs is, is deze DVD een must-buy.

Zie ook DVDBeaver

[Brakhage]

Een prima artikeltje van Daryl Chin op DVDBeaver over avant-garde films op DVD, met enkele links naar mijn recensies

At Home and Abroad: Some Views from the Avant-Garde on DVD

[Brakhage]

The Quay Brothers - The Short Films 1979-2003 (Two Discs)

In Absentia (Quay Brothers, 2000). Ik zag deze 20 minuten durende film voor de eerste keer alweer enkele jaren geleden. Het was ergens ’s nachts bij een of ander VPRO programma en ik viel midden in de film en was meteen helemaal verkocht. Ik wist te achterhalen dat de muziek van de briljante componist Karl-Heinz Stockhausen was (het stuk ‘Zwei Paare’ om precies te zijn), voor mij op dat moment zeker geen onbekende omdat ik al behoorlijk veel van zijn werk gehoord had. De beelden bleken gemaakt door de broers Stephen en Timothy Quay, op dat moment grote onbekenden voor mij, maar dankzij deze film was ik zo geïtrigeerd geraakt dat ik hun oeuvre nu grotendeels gezien heb. Deze film kon ik echter nimmer meer zien, simpelweg omdat ie nog nooit op DVD uitgegeven was, maar nu dankzij die glorieuze dubbel DVD van BFI dus wel. En ik voelde weer exact datzelfde gevoel als toen ik hem voor het eerst zag. Het is een gevoel dat ik niet eens goed kan omschrijven, een gevoel dat enkel opgeroepen kan worden door de grootste kunstwerken: een abstracte film van Stan Brakhage, een dansvoorstelling van Nederlands Dans Theater of een concert van John Zorn. Het is een gevoel van een verhoogde esthetische ervaring, een intense waardering voor de vertoonde creativiteit, een soort van out of body experience, een compleet vergeten waar je bent en een volledig opgaan in het kunstwerk. ‘In Absentia’ omschrijven is bijna onmogelijk, onwenselijk ook. Natuurlijk bevat het geen dialogen of zelfs maar een eenduidig verhaal. Het is visuele poëzie, een impressie, een perfect huwelijk van beeld en geluid. Want hoewel zowel de muziek van Stockhausen als de beelden van de Quays van zichzelf al bloedmooi zijn, is het vooral de symbiose van beiden die het maakt tot wat het is: een bloedmooi en prachtig stukje visuele muziek.

The Phantom Museum (Quay Brothers, 2003). Na de overweldigende ervaring van ‘In Absentia’ kon deze 12 minuten durende film eigenlijk enkel tegenvallen, maar er is nog meer dan voldoende te genieten. Een mooie combinatie van live action en de Quay’s gepatenteerde poppenanimatie en een typisch geval van sfeer boven logica, van beelden boven verhaal.

Ik heb van de BFI DVD nu slechts twee films gezien, maar aangezien ik het grootste gedeelte al ken van de Kino DVD kan ik deze DVD van harte aanbevelen, want dit is de perfecte introductie in de unieke en hoogst creatieve wereld van de Quay Brothers, zeker nu die Kino DVD OOP is.

Gerelateerd is ook: Institute Benjamenta

[Jelger]

Dit zou je zo onderhand een hele lange monoloog kunnen noemen. Daar verandert een wijziging van je gebruikersnaam niets aan :wink:.

[Brakhage]

Dit zou je zo onderhand een hele lange monoloog kunnen noemen. Daar verandert een wijziging van je gebruikersnaam niets aan :wink:.

Klopt, maar wijziging van gebruikersnaam had hele andere redenen hoor :wink: Maarjah, wat moet ik anders? Opgeven? Nooit!

[mercapto]

Nah, ik blijf ook af en toe nog wel vragen stellen of gal spuien nadat ik me eens aan een experimenteel film(pje) gewaagt heb.

[Brakhage]

Fever Dreams and Heavenly Nightmares: The Short Films of Chel White

Zo af en toen zie ik avant-garde films die zo slecht en visieloos zijn dat ik er ronduit depressief van word en begin te twijfelen aan het hele idee van avant-garde kunst. Maar gelukkig zijn er dan ook ineens weer werken die me zo imponeren dat ik dankbaar ben dat ik leef. Experimenteel filmmaker Chel White behoort wellicht niet tot de echte giganten, maar heeft gelukkig meer dan voldoende te bieden om meer dan interessant te zijn.

Het eerste wat me opviel aan deze collectie van 8 korte films was de enorme diversiteit: in niets leken ze vaak met elkaar te maken te hebben, want het varieerde van vreemde poppenanimatie (‘Magda’), tot een ode aan de kopieermachine (‘Choreography for Copy Machine’) en van een man met een wel heel bijzonder relatie met de aarde (‘Dirt’) tot een kijkje in het creatieve proces (A Painful Glimpse into My Writing Process (in less than 60 seconds)). Zijn films maken gebruik van abstracte en poëtische beelden, maar hebben vrijwel altijd menselijke emoties als onderwerp. Stilistisch schiet het ook al alle kanten op, maar Chel White lijkt het talent te hebben om voor ieder onderwerp de juiste stijl te gebruiken. Het meest duidelijk vond ik dit in het voor mij meest indrukwekkende ‘Soulmate’, een 15 minuten durende exploratie van liefde en eenzaamheid: met beelden van een oude vrouw aan haar kaptafel, een man die onder de douche gaat, twee kinky meesteressen, een regenachtige avond, de juiste muziek, een pseudo-amateur manier van filmen en een bijzondere voice-over, weet White een indrukwekkende en bij vlagen zelfs ijzingwekkende film te maken. Een uitstekende collectie films die vermoedelijk meerdere kijkbeurten belonen.

[Brakhage]

The Films of Kenneth Anger, volume I (1947-1954)
Studio: Fantoma

Kenneth Anger is al sinds jaar en dag een van de personen die mijn kijk op film ingrijpend veranderd heeft. Ik was dan ook zeer blij dat ik tijdens het British Film Festival in Londen enkele maanden geleden een paar van zijn films op het grote doek mocht aanschouwen in de Kenneth Anger 35mm Preservations. Nu zijn er dan eindelijk vijf films van zijn hand voor het eerst op DVD verschenen. Het valt mij iedere keer weer op dat de teksten achter op die DVD’s van Fantoma inhoudelijk altijd zo ontzettend goed en precies zijn, ook nu weer:

“Cinematic magician, legendary provocateur, author of the infamous HOLLYWOOD BABYLON books and creator of some of the most striking and beautiful works in the history of film, Kenneth Anger is a singular figure in post-war American culture.
A major influence on everything from the films of Martin Scorsese, Rainer Werner Fassbinder and David Lynch to the pop art of Andy Warhol to MTV, Anger's work serves as a talisman of universal symbols and personal obsessions, combining myth, artifice and ritual to render cinema with the power of spell or incantation.”

Het enige wat ik erbij zou willen vermelden is de homoseksuele geaardheid van Anger. Want niet alleen is bijvoorbeeld ‘Fireworks’ een van de mijlpalen uit de geschiedenis van de gayfilm, zijn fascinatie met uiterlijk vertoon en overdadige versieringen zou later omschreven worden als gay camp. Homoseksualiteit is in mijn ogen een essentieel, onlosmakelijk verbonden onderdeel van Anger’s werk.

Fireworks (1947, 15 minuten). Omdat de screening in de bioscoop een van de meest indringende ervaringen van de laatste tijd was, wilde ik die herinnering voorlopig nog even intact laten en daarom heb ik deze film nog niet op de DVD bekeken.



Puce Moment (1949, 6 minuten). Ik was deze film al praktisch vergeten en wederom had ik aanvankelijk moeite om te bevatten wat Anger hier nu mee wilde, maar toen de film tegen het einde de binnenlocaties verruilde voor buitenlocaties, zag ik het idee achter de film. Het is namelijk overduidelijk Hollywood waar dit gefilmd is en dit is dus een ode van Anger aan Hollywood, de plaats waar hij opgroeide en het was zijn fascinatie met de klassieke glitter en glamour Hollywood actrices van weleer die hem deze film deden maken. Of zoals Anger het zelf zei: ‘ik was geesten aan het filmen’. Het was de bedoeling dat hier een volledige speelfilm van gemaakt zou worden, maar verder dan deze 6 minuten is Anger helaas nooit gekomen. Duidelijk een experiment, maar intrigerend desalniettemin.



Rabbit’s Moon (1950, 16 minuten). Gelukkig was deze transfer gemaakt van dezelfde print die ik ook in Londen zag (net als ‘Fireworks’ overigens), dus dat betekent niet de spiegeling zoals die jaren gebruikt is en hier de oorspronkelijke soundtrack van doo-wop in plaats van de rockmuziek waar ik de film voor het eerst mee zag. Stan Brakhage noemde dit Anger’s beste film. Zover zou ik niet willen gaan, maar het is inderdaad een van zijn meest strakke en heldere films, wat deels ligt aan het feit dat Anger een professionele studio tot zijn beschikking had voor deze film.



Eaux D’Artifice (1953, 13 minuten). Het 13 minuten durende ‘Eaux D’Artifice’ is zoals de titel feitelijk al aangeeft een subliem soort hoogedele gay camp: Anger filmde een dwerg in hoogst versierde vrouwenkleren die door een park met grote fonteinen in Italië liep, begeleid door barokke klassieke muziek van Vivaldi. Het resultaat is een merkwaardig huwelijk tussen de artificiële decors en belichting van Josef von Sternberg en het fameuze waterballet van Ralph Steiner, ‘H2O’ (1929), gepresenteerd als een blauwgetinte stomme film. Het is ook simpelweg een van Anger’s allermooiste films, want deze film gaat puur over schoonheid. Natuurlijk kun je zeggen dat een dwerg die dertien minuten door een park rent nergens op slaat. Dat is ook zo. Maar de wijze waarop Anger het brengt, zonder enige terughoudendheid en de manier waarop hij de waterstralen volledig abstraheert tot fonkelende sterren tegen een zwarte achtergrond, is pure visuele poëzie. Toen ik deze film voor het eerst zag vond ik het wel aardig, nu rolden de tranen over mijn wangen. Het is ook, zoals feitelijk alle films van Anger, een film die je keer op keer kunt zien omdat het nooit zal gaan vervelen: het is even een prachtig stukje kunstmatig escapisme zoals alleen Anger dat kon brengen.



Inauguration of the Pleasure Dome (1954, 38 min.). Dit is de eerste film waarin Anger duidelijk onder de invloed stond van de beruchte occultist Aleister Crowley en deze film zit rampensvol met symboliek en mystiek. Het geheel wordt begeleid door stukken uit een opera van Leos Janacek en de overdadige kostuums, de rituele acteerprestaties en decors geven ‘Inauguration’ ook de sfeer van een gefilmde duivelsopera mee. De film deed me ook denken aan de films van de Kuchar Brothers zoals Sins of the Fleshapoids, maar waar de Kuchars hun camp altijd gebruiken voor humoristische doeleinden, daar speelt Anger het veel serieuzer, hoewel je het volgens mij ook weer niet té serieus moet nemen. Het begint allemaal nog redelijk overzichtelijk, maar gaandeweg de film wordt het allemaal steeds drukker en worden steeds meer lagen film over elkaar heen gelegd zodat het ontaardt uiteindelijk in een groot caleidoscopisch bacchanaal.



Dit is simpelweg een van de belangrijkste DVD releases van het jaar, punt uit. Het zal helaas wel weer slechts bij enkele half gestoorde mensen in de kast belanden, maar in een perfecte wereld zou iedereen dit schijfje aanschaffen. Want dit is volledig unieke cinema, een testament dat de meeste films het totale potentieel van het medium slechts een fractie benutten.

[Arian de Vries]

Las net op de Fantoma site (http://www.fantoma.com/fantoma.html) dat deel 2 van de Kenneth Anger serie deze zomer uit gaat komen, met daarin Scorpio Rising en Lucifer Rising, binnenkort volgt meer info. Deze wil ik na deel 1 zeker ook hebben. Ben benieuwd.

[Brakhage]

Las net op de Fantoma site (http://www.fantoma.com/fantoma.html) dat deel 2 van de Kenneth Anger serie deze zomer uit gaat komen, met daarin Scorpio Rising en Lucifer Rising, binnenkort volgt meer info. Deze wil ik na deel 1 zeker ook hebben. Ben benieuwd.

Ja, nou ja, dat is de bedoeling. Maar Fantomas kennende wordt het 35 keer uitgesteld. We duimen dus.

[Brakhage]

Frans Zwartjes – The Great Cinema Magician *****

Net zoals overal heb je ook binnen de avant-garde film een canon, een groep werken of kunstenaars die het beste vertegenwoordigen dat de stroming te bieden heeft. Denk een Stan Brakhage, een Kenneth Anger, een Maya Deren, drie van de giganten van de experimentele cinema. De Nederlandse experimentele filmer Frans Zwartjes zou wat mij betreft tot deze canon moeten behoren, want zijn beste werk behoort tot het beste van wat creativiteit in film kan bewerkstelligen.

Niemand minder dan Susan Sontag noemde Zwartjes de ‘belangrijkste experimentele filmmaker van zijn tijd’ en zoals wel vaker had Sontag gelijk. Zwartjes begon als violist bij de Amsterdamse opera, ging daarna violen bouwen, werkte een tijdje in een gesticht en ging toen films maken, terwijl hij tussendoor ook nog schilderde en lesgaf. Dat hij van huize uit een muzikant is, is direct terug te merken in zijn stijl want als je het hebt over films die net als muziek puur sfeer zijn dan heb je het over Zwartjes, een van de grootste meesters van sfeer in film. Dialoog kennen zijn films niet, maar de sfeer druipt er vanaf. Zwartjes deed alles zelf, van de cameravoering tot de montage en van de muziek tot de ontwikkeling van de filmrollen. Het is vooral een briljante combinatie van camerawerk en montage die zijn films een direct herkenbare stempel meegeven en het speerpunt van de meeste films zijn. De wijze waarop hij beweging en ritmes weet te creëren door de camera op een bepaalde manier te bewegen en vaak op de meest onverwachte momenten te knippen is onnavolgbaar. Veel van zijn vroege films zijn in zwart-wit en tonen zwaar opgemaakte mensen die een bizar spel voeren van (seksuele) aantrekking en afstoting. Mensen vernederen elkaar, hebben elkaar lief, kijken elkaar aan, besmeren elkaar met eten of rollen over elkaar heen. Hysterie en psychose zijn twee vaak terugkerende thema’s en vrijwel alle films kennen een beklemmende en vervreemdende sfeer, waarbij soms ook nog eens met kleurenfilters en vreemde lenzen geëxperimenteerd wordt.

Mijn eerste kennismaking met zijn werk was twee jaar geleden tijdens het Filmfestival van Rotterdam toen ik zijn film ‘Anamnesis’ op groot scherm zag, een film die me werkelijk uit mijn sokken blies en bijna nog meer indruk op me maakte dan de Stan Brakhage film in dezelfde screening. Zeer teleurgesteld was ik toen bleek dat zijn werk nog nooit op DVD gezet was, maar hoera, het Filmmuseum Amsterdam heeft ons sinds deze maand verblijd met een dubbel DVD met verzameld werk van Zwartjes. Een geschenk uit de hemel. ‘Mijn’ film ‘Anamnesis’ staat er ook op en hoewel het natuurlijk niet dezelfde impact op DVD heeft als op groot scherm blijken zijn films zich gelukkig erg goed te vertalen naar DVD.

13 korte films, een langfilm en een documentaire over Zwartjes vormen de inhoud van deze essentiële DVD. Iedere film afzonderlijk bespreken voert te ver, maar ik heb een aantal absolute meesterwerken gezien, films die zich kunnen meten met het beste uit de gehele filmgeschiedenis en vrijwel elke film is interessant. Zwartjes’s eigen favoriet, ‘Living’ moet een paar woorden krijgen, want die film zou al reden genoeg moeten zijn om deze DVD aan te schaffen. Zwartjes speelt samen met zijn vrouw Trix de hoofdrol en de film bestaat er uit dat ze hun nieuwe huis in Den Haag bekijken. Dat klinkt saai, maar in de handen van Zwartjes is het verre van saai. Hij filmde alles zelf met een handcamera die hij op zichzelf gericht had en je ziet feitelijk niets anders dan Frans en Trix die wat door het huis dolen. Maar zijn virtuoze camerawerk (vaak zijn de camerabewegingen zo vloeiend of complex dat je bijna niet geloven kunt dat die zonder hulpstukken met enkel de menselijke hand gedaan zijn), een extreme groothoeklens, vreemde kleurenfilters, sublieme montage en bizarre muziek (van hemzelf en Michel Waisvisz maar liefst) leveren een beklemmende filmhallucinatie op.

En dan is er nog het 72 minuten durende ‘Pentimento’, een verhaal op zich en misschien de meest ‘narratieve’ film op deze DVD’s. De film speelt zich af in een gevangenis, een psychiatrisch ziekenhuis of een abattoir (dat wordt nooit duidelijk) waarin een aantal figuren vreemde experimenten uitvoert op vrouwen; Pasolini’s ‘Salo’ is er bij wijze van spreken niks bij. Zwartjes kreeg de hele feministische beweging over zich heen die letterlijk vertoningen van de film verstoord hebben door ofwel de projector met film en al naar buiten te donderen ofwel emmers met rode verf tegen het doek aan te smijten. Het laconieke commentaar van Zwartjes op alle kritiek: ‘de film is niet bizar, het leven is bizar’.

De films van Frans Zwartjes laten je niet koud, dat is een ding dat zeker is. Schaf deze DVD vandaag nog aan, ook al ken je weinig experimentele films. Want beter dan dit zul je ze niet vinden.

[Brakhage]

Hotel Monterey ****

Regie: Chantal Akerman (1972)

Mijn kennismaking met de in experimentele kringen zeer geprezen Belgische cineaste Chantal Akerman. De ultrakorte begeleidende tekst in de DVD box, noemt haar films ‘underground experimenten, in de lijn van Paul Morrissey, Andy Warhol en Jonas Mekas’. ‘Hotel Monterey’ heeft alvast de meeste parallellen met Andy Warhol en dan met name de Warhol van vormexperimenten als ‘Sleep’, ‘Blow Job’ en ‘Empire’, terwijl ook de nadruk die Mekas in veel van zijn films legt op het filmen van het ‘saaie’ alledaagse leven en het filmische dagboek hier duidelijk echo’s heeft. Om maar weer even de DVD hoes te quoten: ‘Een film zonder verhaallijn: de fragmentarische beschrijving van een hotel in opgaande lijn; we zien het gebouw van de hal tot de laatste verdieping, meegevoerd door de lift’. Dat dit volledig gebeurt zonder geluid of muziek maakt het er voor de meeste mensen vermoedelijk helemaal ondraaglijk op en de film lijkt me dan ook alleen geschikt voor diehard avant-gardisten.

Vooral de verschillen tussen beweging en stilstand en de overgangen hierbinnen vond ik indrukwekkend. Het begint met beweging, zowel binnen de mise-en-scène als met de camera zelf. Dit gaat langzaam over in stilstand: aanvankelijk zien we nog mensen gefilmd, maar deze zitten stil, om uiteindelijk een lange sectie te krijgen waarin enkel lege kamers en gangen te zien zijn, volledig gefilmd in statische, lang aangehouden shots. Na verloop van tijd wordt er weer steeds meer beweging in de mise-en-scène geïntroduceerd: eerst een deur die lichtelijk beweegt, daarna iemand die heel even een deur open en dicht doet, daarna mensen die een lift in en uit lopen, echter allemaal nog steeds statisch gefilmd. Daarna volgen vier prachtige tracking shots in een smalle gang, richting een raam en weer terug, terwijl de film eindigt met beweging zowel binnen de mise-en-scène (we zijn inmiddels buiten op het dak) als met de camera zelf.

De opheffing of opschorting van gefilmde tijd is al jaren een geliefd onderwerp in de avant-garde film en deze film is zonder meer een van de meest intrigerende voorbeelden die ik ken. Vooral het stuk waarin enkel statische objecten lang in beeld gebracht worden, is deze opschorting goed voelbaar: je hebt het gevoel dat de tijd stilstaat, terwijl de camera toch echt doorloopt en zeker omdat er variatie is in de mate van beweging en stilstand wordt er zeer interessant gespeeld met dit concept. Ook de overgang van mensen naar enkel dode objecten of ruimten zorgt voor een opmerkelijke spanning. Probeer maar eens lang naar eenzelfde beeld te kijken en je krijgt het gevoel dat het beeld gaat bewegen, terwijl het in werkelijkheid toch echt blijft stilstaan. Ruimtes komen als het ware tot leven en vooral dit psychologische spel wordt door Akerman erg goed uitgebuit.

Die structuralistische Warhol films zijn feitelijk enkel puur formeel interessant en herbergen maar weinig echt kijkgenot, iets wat met ‘Hotel Monterey’ zeer anders was. Ik vond de film merkwaardig fascinerend, het onbeschrijflijke gevoel dat abstracte kunst bij me kon oproepen voelde ik in meer en mindere mate. Ik zou deze contemplatieve film graag nog eens in alle stilte op het grote scherm zien om de Zen-achtige kwaliteiten ervan echt te kunnen ondergaan. In ieder geval een indrukwekkende kennismaking met Chantal Akerman!

[TheGodfather]

Gisteren de dvd van Maya Deren ontvange, vandaag begonnen met het kijken ervan:
Meshes Of The Afternoon
Waarschijnlijk heb ik in 15 minuten film nog nooit zoveel indrukwekkende beelden gezien. Beelden die me nog heel lang zullen bij blijven en door m`n hoofd zullen blijven spoken.
Het is prachtig om te zien, spoken is daar wel het goede woord voor: de beelden zijn spookachtig en sommige zijn echt eng.
Er zitten zoveel dingetjes en details in verwerkt dat het onmogelijk is om alles tijdens de eerste kijkbeurt te zien, op te merken en in je op te nemen. Daarom ga ik `m zeker nog vaker bekijken, wat ook makkelijk kan omdat ie maar zo kort duurt.
Over de preciese betekenis en symboliek kun je waarschijnlijk nog heel lang discussieren. Dat maakt het ook zo moeilijk om er een cijfer aan te geven. Indrukwekkend was het zonder meer, een geweldige ervaring. Maar om `m echt op waarde te kunnen schatten zal ik `m zeker nog vaker moet bekijken.

[Brakhage]

Hoera! Eindelijk eens iemand anders dan mijn dwaze persoon die hier iets over film post!

[TheGodfather]

Hoera! Eindelijk eens iemand anders dan mijn dwaze persoon die hier iets over film post!

hehe :razz:
het is wel alleen een ordinaire copy-paste