Manderlay

De jaren 30 in de Verenigde Staten. Grace Mulligan (Bryce Dallas Howard) vertrekt met haar vader (Willem Dafoe), leider van een gangsterbende, vanuit Dogville naar de staat Alabama. Bij het dorpje Manderlay worden ze tot staan gebracht, omdat een zwarte vrouw hulp komt vragen voor haar zwarte dorpsgenoot, die op dat moment gegeseld wordt. Op de plantage Manderlay heerst nog steeds slavernij, terwijl dit al bijna 70 jaar is afgeschaft. De leidster van de gemeenschap, Mam, kan de inbreuk op de situatie niet aan en krijgt een beroerte en sterft. Grace besluit om in de gemeenschap te blijven om zo de negers uit de onderdrukking te halen en ze op eigen benen leren staan. Maar dat is nog niet zo eenvoudig. De regels die bestonden waren opgelegd door de blanke overheersende familie en nu die niet meer bestaan weet de zwarte bevolking niet hoe ze met hun nieuw verworven vrijheden om moeten gaan. Grace probeert langzaam het vertrouwen te winnen en heeft het beste met de bevolking van Manderlay voor. Ze wil de mensen helpen door een eigen democratie in te voeren waarin iedereen stemrecht heeft. Zo ontstaat een eigen kleine natie, met z’n eigen wetten en regels. Dat leidt zelfs tot situaties waarop men voor eigen rechter speelt, met alle bizarre gevolgen van dien. Langzaam krijgt Grace zo dezelfde overheersende macht binnen Manderlay als de blanke mensen die zij heeft verdrongen en die ze zo veracht.

Manderlay van de Deense regisseur Lars von Trier is het tweede deel van het drieluik USA – Land of Opportunities. Deel 1 was Dogville, deel 3 is het in 2007 te verschijnen Wasington (zonder “h”).
In wezen is de toneelachtige setting gelijk aan die van Dogville. Een kleine set op een soort plattegrond in een studio, met hier en daar een tafel, een losse deur of op de vloer gekalkte lijnen geeft de locatie van huis, tuin en straat aan. Dat lijkt op een uiterst simplistische manier van film maken. Maar niet als je Lars von Trier heet. Met zijn scherpe blik geeft hij zijn niet zo positieve visie op het post-slavernij tijdperk van de Verenigde Staten. Dat is ook de reden geweest dat diverse (zwarte) acteurs niet op het aanbod zijn ingegaan om een rol te spelen in deze film. Die rollen worden dan ook voornamelijk ingevuld door Britse acteurs. Danny Glover (in de rol van Wilhelm, de ‘opper-slaaf’) deed wel mee en speelt een van zijn betere rollen van de laatste jaren. Grace Mulligan wordt nu vertolkt door Bryce Dallas Howard (dochter van regisseur/acteur Ron Howard) en doet dit voortreffelijk. Je mist geen moment Nicole Kidman, die dezelfde rol speelde in Dogville, maar door tijdsgebrek moest afzeggen voor Manderlay (en Wasington). Bryce Howard heeft een zelfde fragiele uitstraling, waardoor de twijfels van Grace of ze het wel goed doet uitstekend overkomen.
De film is een coproductie waar ook Nederland aan meedeed. Zo is Rik Launspach (o.m. Oeroeg) te zien in een rol als blanke overheerser, die na de komst van Grace in de gemeenschap moet blijven en onderdrukt wordt door de zwarte mensen.
Von Trier heeft lak aan alle filmwetten wat betreft continuïteit, camera-assen of montage. Alles is kris-kras door elkaar gehaald, maar toch blijft het verhaal overeind staan en heb je als kijker zelden of nooit last van deze ‘mankementen’. De kracht van de film zit ‘m duidelijk in de eenvoud van de setting en het sterke verhaal en scenario. Wat vooral opvalt zijn de erg goed geschreven dialogen. De aandacht is geheel gericht op de acteurs, niets is er wat de aandacht afleidt. De voice-over, ingesproken door John Hurt, geeft invulling aan de details. Verder is er sterk gebruik gemaakt van geluidseffecten, die het gebrek aan decor invullen. Zo zie je geen water stromen, maar je hoort het wel. Deuren zie je niet, maar je hoort ze wel open en dicht gaan. Zo zorgt het geluid voor een extra verbeelding van het verhaal.
Von Trier heeft een boeiend vervolg op Dogville neergezet dat geen moment verveeld en een aanklacht is tegen de manier waarop de Verenigde Staten met de zwarte bevolking omgaat. Let daarbij ook op de aftiteling. Diegene die denkt dat onderdrukking van de zwarte bevolking iets van lang geleden is komt bedrogen uit.

Beeldkwaliteit

Het beeld op de DVD is in 2.35:1 anamorf, wat overeenkomt met het originele formaat. De film is gedraaid op HDCam en daarna voor bioscoopprojectie overgezet naar 35mm film. Kleurstelling en helderheid zijn prima, daar valt weinig op aan te merken. Door de manier van belichten, met veel spotlichten, ontstaat er bij de acteurs een soort halo-effect (zie screenshot 2). Dat is niet overal het geval, maar het komt regelmatig voor. De transfer bevat behoorlijk veel beeldruis, wat z’n invloed heeft op de scherpte, die nergens optimaal is. Edge-enhancement is niet toegepast om die scherpte-indruk te verhogen. Bij de vele donkere scènes ontbreken de details in het zwart. Maar daardoor wordt je aandacht wel direct naar het belangrijkste gedeelte van het beeld geleidt. Hier is over nagedacht en dit is een bewuste keuze van de makers.
De DVD is onderverdeeld in slechts acht hoofdstukken, gelijk aan de hoofdstukken in het verhaal. Dat zijn ook de hoofdstukken die in het menu zijn te kiezen. Een keuze voor de tussenliggende scènes is helaas niet mogelijk. De witte ondertiteling is goed leesbaar en staat goed geplaatst in beeld.

Geluidskwaliteit

Het geluid van de DVD is Dolby Digital 5.1 (448 kb/s). Zoals hier vooraf reeds gemeld is de invulling van het geluid bijzonder. Het zorgt voor extra verbeelding van het geheel, waar het in het decor niet aanwezig is. Geluiden voegen hier echt iets extra’s toe. De film zelf is, mede door de veelvuldig aanwezige voice-over van John Hurt, erg dialoog gericht. Die komt hoofdzakelijk keurig uit het midden, waarbij in de overige kanalen sprake is van een lichte overspraak. De front- en achterkanalen worden gebruikt voor geluidseffecten, atmosfeergeluiden en muziek. De atmosferen staan maar heel licht in de mix. De muziekfragmenten daarentegen staan erg vooraan. Het zijn klassieke werken van Vivaldi, Händel en Pergolesi en de aftitelsong is Young Americans van David Bowie (dat ook voor Dogville is gebruikt).

Extra's

Het hoofdmenu is mooi geanimeerd en is in 1.78:1 beeldformaat. Het bevat Young Americans van David Bowie in Dolby Digital 2.0 als achtergrondgeluid. De submenu’s zijn statische schermen, ook in 1.78:1 beeldformaat, behalve dat van de trailers, wat een 1.33:1 formaat heeft.

Audiocommentaar
Regisseur Lars von Trier en cameraman Anthony Dod Mantle. Ze vertellen over het maken van de film aan de hand van de getoonde scènes. Ze dwalen regelmatig af van de scènes en vertellen achtergrondverhalen. Vooral de ezel komt regelmatig terug in de verhalen.

The Road To Manderlay – documentaire (45 min)
Een lange making off documentaire, vooral ook van de voorbereiding. De cast en crew krijgen een diavertoning van rassenhaat, discriminatie en geweldplegingen tegen zwarte mensen te zien. De regisseur en cast komen aan het woord en vertellen hoe fantastisch het is om aan zo’n project mee te werken. 1.33:1 Beeldformaat en Dolby Digital 2.0 geluid. De documentaire is Nederlands ondertiteld.

Interview met Jack Stevenson (10½ min)
Amerikaanse journalist Jack Stevenson geeft z’n reflectie op Lars von Trier. Niet alleen op z’n werk, maar voornamelijk ook als persoon. 2.35:1 Niet anamorf beeldformaat en DD 2.0 geluid. Engels gesproken, Nederlands ondertiteld.

Interview met Rick Launspach (9 min)
Een interview op een bootje aan de Amsterdamse grachten met de Nederlandse acteur Rik Launspach, die een rol speelt in Manderlay. Hij vertelt over het verhaal en de samenwerking met Lars von Trier. Afgewisseld met korte fragmenten uit de film. 1.66:1 Niet anamorf beeldformaat en DD 2.0 geluid. Nederlands gesproken en eventueel ook Nederlands ondertiteld.

Trailers (9 min)
Vier trailers, waaronder die van Manderlay en Dogville. Daarnaast nog van Dear Wendy en Der Untergang. Alle trailers zijn Nederlands ondertiteld. Manderlay en Dear Wendy hebben 2.35:1 niet anamorf, Dogville heeft 2.35:1 anamorf en Der Untergang heeft 1.85:1 beeldformaat.

Grace Mulligan en haar vader vertrekken uit Dogville en komen in Manderlay, Alabama terecht. Daar bevindt zich een plantage waar nog slavernij heerst. Door de komst van Grace en haar metgezellen worden de slaven bevrijd van de blanke overheersing. Grace probeert om de zwarte mensen op de plantage te helpen en ze te leren wennen aan hun nieuwe vrijheden. Dat is nog niet zo eenvoudig, daar de zwarte mensen hier niet aan gewend zijn. Manderlay is het tweede deel in een drieluik over een visie op Amerika van regisseur Lars von Trier. Decor is nagenoeg afwezig, het geheel doet bijna toneelmatig aan. Maar in deze bijzondere setting wordt er een boeiend en aangrijpend verhaal verteld, waar de acteurs het werk doen. De beeld- en geluidskwaliteit zijn redelijk, maar niet spectaculair. Vooral de beeldruis is een storende factor bij het beeld. Het geluid is wel bijzonder gemaakt. De extra’s geven voornamelijk een kijkje achter de schermen, waar iets dieper wordt ingegaan op het maken van de film. Diegene die Dogville goed vonden kunnen Manderlay zeker aanschaffen. Het wachten is nu nog op deel 3: Wasington.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door A-Film Home Entertainment.

Lees meer

• Vorige: Masters of Horror vol. VI (DVD)
• Volgende: Tristan & Isolde (DVD)