4 Elements

De vier basiselementen: vuur, water, aarde en lucht vormen het thema van deze documentaire. In Siberië strijden brandweermannen tegen een oprukkende bosbrand. Met minimale middelen weten ze het vuur een halt toe te roepen. Een aantal vissers gaan eropuit naar de Beringzee om in een kort tijdsbestek zoveel mogelijk krabben op te halen. Na het uitzetten van de netten is het wachten totdat ze vol zijn. Het ophalen van de netten is zwaar en de nachten zijn lang. In Duitsland wordt nog steeds steenkool gewonnen. Mijnwerkers gaan honderden meters onder de grond, in een doolhof van gangen onder het weinige licht van hun mijnwerkerslamp, aan het werk met drilboren en explosieven. Na het werk zijn ze net zo zwart als hun werkomgeving. En in Kazachstan is een trainingscentrum voor ruimtevaarders. De astronauten moeten lange en zware tests doorstaan aleer ze de ruimte in mogen.

4 Elements van de Nederlandse regisseuse Jiska Rickels was de openingsfilm van het IDFA documentaire festival in Amsterdam in 2006. De film bestaat uit vier delen. Elk deel behandeld een van de vier elementen: vuur, water, aarde en lucht. In 2003 maakte Jiska Rickels de documentaire Untertage als haar eindexamenfilm van de Nederlandse Filmacademie. De film kreeg de prijs voor beste eindexamenfilm. Deze film over mijnwerkers in Duitsland is in een iets ingekorte versie opgenomen in 4 Elements en staat voor het element aarde.
De documentaire in z’n geheel is poëtisch en stijlvol van opzet. Zonder interviews of vertellende voice-over weet Rickels er toch een zeer boeiend geheel van te maken. De delen portretteren harde werkers die de strijd met de elementen aangaan, wat geen makkelijke opgave is. Er moet veel werk worden verzet om de elementen te overwinnen. Dit lukt met daadkracht en vertrouwen in jezelf en je collega’s. Rickels weet dit op een sterke manier in beeld te brengen. Vooral de eerste twee delen, vuur en water, over de bosbranden in Siberië en de visserij in de Beringzee, zijn adembenemend mooi gemaakt en weten indruk te maken. Je ziet het dagelijkse werk van de mannen, maar op de manier waarop het is gefilmd, blijkt dat werk toch bijzonder te zijn. De laatste twee delen weten net iets minder te boeien. Prachtige beelden, maar ze zijn iets minder verhalend en meer fragmentarisch van opzet. Maar ook zeker nog de moeite waard. Rickels weet ook de juiste keuze te maken tussen poëzie en inhoud. De inleidende gedichten (in de taal van waar het verhaal zich afspeelt) zorgen voor een poëtische inleiding, waarna de prachtige beelden en het mooie geluid voor de inhoudelijke kant zorgen. Sommige beelden doen aan de films van Sergei Eisenstein denken. Het camerawerk is prachtig mooi. Soms misschien iets teveel gericht op mooi-filmerij, maar over het algemeen zeer degelijk en smaakvol. Soms is het zo dat het nogal afstandelijk is gefilmd. Het gaat niet zozeer over de mannen die het werk doen, maar meer over de omgeving (elementen) waarin ze werken. Zijzelf zijn onderdeel van het geheel en - in de film - geen hoofdrolspelers. De krabben uit de Beringzee zijn net zo belangrijk voor Rickels als de vissers zelf. Ook is er bijzonder veel aandacht besteed aan het geluid. Per deel van de film is er een maand aan het geluid gewerkt. Veel kleine details maken het geluid bijzonder mooi. Soms zijn geluiden extra versterkt (vlammen), soms is er opzettelijk gekozen voor verstilling en dit werkt bijna altijd erg goed. Het samenspel tussen beeld en geluid komt bij deze film erg goed uit de verf.
4 Elements is een mooi vierluik over groepen hardwerkende mensen, die allen op hun manier met iets bijzonders bezig zijn, hoewel het voor hen gewoon werk is. Rickels brengt dit op een mooie manier in beeld. Daarmee is dit een sterke documentaire geworden, die velen zal imponeren.

Beeldkwaliteit

Een anamorf beeldformaat van 1.85:1 is aanwezig op de DVD. De gebruikte filmprint heeft nogal last van diverse beschadigingen, waarvan er enkele vrij fors zijn. Dat valt enigszins tegen van zo’n recente film. Je mag toch verwachten dat er een schadevrije kopie beschikbaar is voor een DVD release.
De film is in z’n geheel gedraaid op 16mm film en voor de bioscooprelease overgezet naar 35mm. De meest aanwezige artefact is filmgrain, wat in hoge mate aanwezig is. Vooral bij deel 3, in de steenkoolmijnen, is het in zware vorm aanwezig. Op zich logisch, want de hoeveelheid aanwezig licht is minimaal zo ver onder de grond. Om dan toch nog iets op film vast te kunnen leggen is hoog gevoelige film noodzakelijk en dat houdt automatisch in dat er een grotere filmkorrel aanwezig is. Om de donkere mijnwerkers nog iets beter zichtbaar te maken zijn de gezichten vaak bijgelicht door een zaklantaarn. De andere delen hebben ook, zij het in iets mindere mate, last van filmgrain. De detaillering is daardoor niet zo goed. Het contrast is ook vrij hoog, vooral in de delen 2 en 3 (visserij en steenkoolmijn). De scherpte is over het algemeen redelijk in orde, maar ook hier speelt de filmgrain parten. Er is daarnaast een lichte vorm van edge-enhancement toegepast. Het camerawerk en stilering zijn verder prima verzorgd. Daar valt nauwelijks iets op aan te merken! Vooral het helikoptershot boven de bosbranden is erg mooi gedraaid!
De documentaire is onderverdeeld in 12 hoofdstukken, die ieder afzonderlijk ook via het menu zijn te kiezen. De schaars aanwezige ondertiteling is prima leesbaar en staat op de juiste hoogte in beeld.

Geluidskwaliteit

De DVD bevat een Dolby Digital 5.1 (448 kb/s) geluidstrack. Deze is erg mooi verzorgd. Alle details zijn prima hoorbaar en klinken uitstekend. Elk deel begint met een voice-over, voor de rest zijn er nauwelijks dialogen aanwezig. Hier en daar is er een flard tekst tussen de gefilmde personen en de Russen van de bosbranden weten een emotioneel (maar ook vrij clichématig) lied ten gehore te brengen. Er wordt bij elke aflevering regelmatig gebruik gemaakt van de surroundkanalen. Bij deel 1 en 2 (bosbranden en visserij) werken deze het beste. Hier is ook een mooi en vol laag aanwezig. In de aflevering in de steenkolenmijn is duidelijk te merken dat de gebruikte tekstfragmenten niet bij de beelden horen. Dat heeft overigens weer te maken met de gebruikte camera, die niet precies synchroon kan lopen met het geluid. Bij deze film is ook gebruik gemaakt van de kracht van stiltes en dit werkt erg goed. De soms minimalistische muziek is gemaakt door de vader van regisseuse Jiska Rickels, Horst Rickels.

Extra's

Het hoofdmenu van de DVD is een statisch scherm in 1.78:1 anamorf beeldformaat en een muziekfragment in Dolby Digital 2.0 geluid. De submenu’s hebben geen geluid.

Interviews (20 min)
Interviews, gesitueerd in de geluidsmixagestudio met de belangrijkste betrokkenen bij de documentaire: regisseuse Rickels en de cameraman, editor, geluidsontwerper en componist. Zij vertellen ieder over hun (werk-) deel van de film. Je krijgt een goede indruk van wat zich achter de schermen van deze documentaire heeft afgespeeld. Ook over hoe de film in de postproductie tot stand is gekomen. De interviews zijn in het Nederlands, opgenomen in 1.85:1 anamorf beeldformaat. Eventueel is er de mogelijkheid om voor Franse ondertiteling te kiezen.

Biografie Jiska Rickels ( min)
Zes pagina’s tekst op statische schermen met informatie over regisseuse Jiska Rickels en over de prijzen en nominaties die Rickels en de documentaire hebben gekregen. Er zit geen geluid bij.

Trailer (2 min)
Een trailer van de film die erg goed duidelijk maakt waar de film over gaat en vooral wat de stijl van de film is. Ook hier geen dialogen, alleen een aantal tussentitels. De trailer is in 1.85:1 anamorf beeldformaat en heeft Dolby Digital 2.0 geluid. Er is een keuzemogelijkheid voor Nederlandse ondertiteling.

Soundtrack CD
Bij de DVD wordt ook de soundtrack van vader Horst Rickels meegeleverd. Deze was echter niet aanwezig bij het recensie-exemplaar van de film en daardoor kan er ook niets over worden gezegd.

De vier basiselementen: vuur, water, aarde en lucht vormen het thema van deze documentaire van Jiska Rickels. Brandweermannen in Siberië, krabvissers in de Beringzee, mijnwerkers uit Duitsland en ruimtevaarders uit Kazachstan zorgen voor een visuele interpretatie van deze thema’s.
4 Elements is zeer stijlvol en poëtisch van opzet. Vooral de eerste twee delen zijn zeer boeiend, maar ook als geheel is de film zeer zeker het bekijken waard. Prachtig camerawerk en stijlvol geluid geven de film extra cachet. De beeldkwaliteit haalt net een voldoende. Deze heeft voornamelijk veel last van filmgrain en het is jammer dat de filmprint zoveel beschadigingen bevat. Het geluid is mooi gedetailleerd en erg sterk van opzet. Qua extra’s is er een boeiend item met interviews te bekijken.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door A-Film Home Entertainment.

Lees meer

• Vorige: Smokin' Aces (DVD)
• Volgende: Déjà Vu (DVD)