Apocalypse - World War II

De meeste documentaires over de Tweede Wereldoorlog kiezen er voor om bepaalde aspecten te belichten. Bijvoorbeeld gebaseerd op geografie, een bepaalde periode of een specifiek thema. In dit geval wordt er gepoogd om in zes uur de hoofdlijnen van de hele oorlog te vertellen. De onderwerpen van de zes afleveringen zijn als volgt:

Aflevering 1: ‘The Agression’ (1933-1940)
De opkomst van het derde rijk. Hitler komt aan de macht en begint al snel met de militaire invasie van de nabijgelegen landen Polen, Oostenrijk en Tsjechoslowakije. Het verhaalt over de ‘schemeroorlog’. Een verwijzing naar het feit dat de westerse wereld aanvankelijk op geen enkele manier ingreep en Hitler zijn gang liet gaan.

Aflevering 2: ‘The Crushing Defeat’ (1940)
De oorlog escaleert. De ‘Blitzkrieg’ maakt korte metten met de geallieerde tegenstand en Duitsland valt Nederland, België en Frankrijk binnen. Ze vinden een bondgenoot in de fascistische Italiaanse leider Mussolini, die tevens Frankrijk binnendringt. Ondertussen zijn de Britten ook in de oorlog betrokken, maar ze houden stand. Groot-Brittannië zal nooit bezet gebied worden.

Aflevering 3: ‘The Blaze’ (1941)
Na overweldigende overwinningen begint Hitler fouten te maken. Zijn oorlogsvoering op meerdere fronten wordt vaak genoemd als een van de hoofdoorzaken van de uiteindelijke nederlaag van de Duitsers. Er wordt gevochten in Noord-Afrika, op zee met onderzeeboten en aan het oostfront tegen voormalig bondgenoot Rusland. Daar richt het offensief zich op drie doelen tegelijk en maakt Hitler aanvankelijk veel terreinwinst, maar loopt vast door onverwacht sterk verzet van de Russische troepen. Door de aanval op Pearl Harbor door Japan breidt de oorlog zich uit.

Aflevering 4: ‘The Turning Point’ (1942-1943)
Als reactie op de aanval op Pearl Harbor verklaren de Verenigde Staten de oorlog aan agressor Japan. De Japanners hebben inmiddels fors terrein gewonnen in Zuid-Oost Azië, waar Singapore, Midway en Guadalcanal bloedige strijdtonelen vormen. Ondertussen houden de Russen moedig stand in Stalingrad en trekt de Duitse generaal Rommel met zijn panzerdivisie op richting Egypte.

Aflevering 5: ‘The Great Landings’ (1944)
In de beroemde tankslag bij El-Alaheim roept de Britse generaal Montgommery de tanks van Rommel een halt toe. De geallieerden bevoorraden de Russen en starten een nieuw front in de Mahgreb. Hitler denkt nog niet aan verdedigen en begint een hernieuwd offensief tegen het Rode Leger bij Koersk. Hij wordt echter gedwongen deze af te breken wanneer Italië zich tegen Mussolini en Duitsland keert, waardoor het gevaar op een invasie van Europa via Italië toeneemt.

Aflevering 6: ‘The End of the Nightmare’ (1944-1945)
Het einde van de oorlog komt in zicht wanneer de geallieerde troepen succesvol landen op de stranden van Normandië op 6 juni 1944, beter bekend als ‘D-Day’. Het Ardennenoffensief is de laatste grote hindernis op weg naar Berlijn, dat ondertussen bijna ononderbroken gebombardeerd wordt. Hitlers troepen trekken zich terug en de Nazi-leider en veel van zijn naasten plegen zelfmoord in hun bunker in hartje Berlijn. Amerika dwingt Japan op de knieën door het inzetten van de atoombom.

Als er een onderwerp veel belicht is in de film- en documentairewereld dan is het wel de Tweede Wereldoorlog. Het is dan ook een hele uitdaging om met een nieuwe productie nog iets toe te voegen. Het Franse duo Isabelle Clarke en Daniel Costelle is hier met de documentaire Apocalypse: World War II volledig in geslaagd. Allereerst dwingt het respect af dat het team achter deze productie uit ruim 600 uur aan archiefbeelden een selectie van 6 uur heeft kunnen maken, die op treffende wijze de politieke, strategische, maar ook de menselijke kanten van deze veelbesproken periode weergeeft. Het is hierbij in een narratief gegoten dat overkomt als een filmscenario en van bijbehorende spanning en tempo is voorzien. Het is een samenhangend geheel dat vanwege de opzet bij geen enkel onderwerp kan blijven steken, maar wel alle hoofdzaken op treffende wijze aanhaalt. Het wordt als nooit tevoren duidelijk welke beslissingen de oorlog vorm hebben gegeven en waar de belangrijke keerpunten liggen. Hierbij worden de persoonlijke, menselijke verhalen niet uit het oog verloren. Apocalypse: World War II bevat vele unieke, nooit eerder vertoonde beelden. Het betreft hier niet alleen officiële archiefbeelden, maar ook amateurbeelden, gemaakt door soldaten en burgers. Deze brengen de oorlog dichtbij, soms op gruwelijke wijze. De beleving staat duidelijk centraal en wordt kracht bijgezet door het feit dat vrijwel alle beelden – uitgezonderd die van de holocaust – op overtuigende wijze van kleur zijn voorzien. Het verschil dat deze ogenschijnlijk technische bijkomstigheid maakt is niets minder dan enorm. De beelden komen tot leven en het kan regelmatig nodig zijn om jezelf eraan te herinneren dat het hier originele beelden betreft van om en nabij de 70 jaar oud. Een groot deel van het aanzienlijke budget van 9 miljoen euro is dan ook hieraan uitgegeven, maar het geld is goed besteed en geeft de serie een unieke uitstraling. Bij dergelijke beelden kan een overtuigende geluidsmix niet achterblijven en er is dan ook sprake van een surroundmix, zoals we dat vrijwel nooit zien bij documentaires in het algemeen en zeker niet die waarin oude archiefbeelden centraal staan. De originele narratie van de Franse filmmaker en acteur Matthieu Kassovitz is helaas niet terug te vinden. Wel is er de keuze uit een Engelse voice-over van Doug Rand of een Vlaamstalige verzorgd door Peter Cremers, beiden vrijwel onbekend in filmland. Ze doen het echter prima, al is het jammer dat de originele keuze van de makers niet tot de opties behoort. Apocalypse: World War II is een unieke productie die spannend en emotioneel is en tegelijk leerzaam en historisch significant. Als er slechts één documentaire over de Tweede Wereldoorlog is die je gaat bekijken, laat het dan deze zijn.

Apocalypse – World War II is door A-Film zowel uitgebracht op DVD als Blu-ray Disc. De bespreking hieronder betreft de BD-uitgave. Onze bespreking van de DVD kun je hier lezen.

Beeldkwaliteit

De HD-transfer op deze Blu-ray Disc wordt gepresenteerd in een 1.78:1 beeldformaat. Deze uitgave is een 50GB dubbellaags disc, waarvan ruim 45GB is beschreven. Het High Definition beeld heeft een 1080/50i resolutie. Dit betekent dat 1080 beeldlijnen interlaced worden weergegeven met een beeldfrequentie van 50 Hz. Voor de encoding van het beeld is gebruik gemaakt van de MPEG-4 AVC (Advanced Video Coding) codering.

Om eerlijk te zijn ontgaat me de noodzaak om deze release uit te brengen op Blu-ray Disc. Begrijp me niet verkeerd, de beeldkwaliteit is boven verwachting, als je de leeftijd en omstandigheden waarin veel materiaal is gedraaid in acht neemt. En enkele beelden zijn uitstekend gerestaureerd. Maar veel beeldmateriaal heeft te lijden gehad van de omstandigheden waarin het is opgenomen en de tijd die is verstreken sinds het is bewerkt voor deze documentaire. De kwaliteit van de Blu-ray Disc komt dan ook niet of nauwelijks boven dat van de DVD uit. Dit alles neemt niet weg dat, zoals al gezegd, het beeldmateriaal een uitstekende behandeling heeft gekregen. Het is niet te vergelijken met moderne films, dat is ook niet de insteek geweest van deze documentaire. Men heeft met zorg en aandacht het beschikbare, vaak unieke, materiaal gerestaureerd. De kwaliteit is erg wisselend, maar dat is inherent aan de vele bronnen waaruit is geput om al het materiaal bij elkaar te verzamelen. Veel beschadigingen zijn weggewerkt, zodat veel beelden duidelijker zijn geworden. Er is soms heel erg veel noise-reduction toegepast om zoveel mogelijk filmgrain weg te werken. Dit geeft een wat glad beeld, maar de beelden worden wel veel helderder en duidelijker. De inkleuring is bijzonder fraai gedaan, de kleuren tonen heel authentiek en naturel. Als je niet beter wist zou je denken dat het origineel kleurmateriaal betreft. De beelden die met de Jodenvervolging te maken hebben zijn nog steeds in zwart-wit. Niet dat ze daardoor minder hard aankomen. Nog steeds zijn dit gruwelijke taferelen. Alles bij elkaar gezien is hier dus voortreffelijk werk geleverd, maar het bronmateriaal is dusdanig van aard dat een release op Blu-ray Disc toch enigszins overbodig is.
Er is Nederlandse ondertiteling beschikbaar bij de Engelse audiotrack. Deze is redelijk goed verzorgd, maar bevat ook een aantal storende fouten (een keer bijvoorbeeld wordt "Germans" vertaald als "Russen"). Daarnaast is het nog zo dat het alles of niets is qua ondertiteling. Wanneer je er de voorkeur aan geeft om de ondertiteling uit te zetten, worden niet-Engelstalige fragmenten (bijv. Frans, Duits, Russisch) niet vertaald. Dit dwingt je min of meer om van de ondertiteling gebruik te maken.

Onderstaande HD screenshots zijn verkleind naar 1280*720 formaat en gecomprimeerd opgeslagen. Ze zijn daarom niet representatief voor de hoge beeldkwaliteit van Blu-ray Disc, maar geven wel een goede indruk

Geluidskwaliteit

Een groot deel van het geluid betreft voice-over. Deze is zowel in het Engels middels een DTS-HD Master Audio 5.1 (16bit/48 kHz) als een Vlaamstalige DTS-HD Master Audio 2.0 (16bit/48 kHz) track te beluisteren. De voorkeur gaat toch uit naar de Engelstalige track, ingesproken door Paul Rand, omdat er veel aandacht is besteed aan het geluid. Veel originele beelden zijn zonder geluid gedraaid en daar is een gedetailleerd geluidsbeeld bij gemaakt. Dit klinkt heel fraai en vol, met bij vlagen een mooi ruimtelijke werking. Het laag van de kanonschoten gaat soms erg diep. Een aantal beelden hebben wel origineel geluid, voornamelijk toespraken van de wereldleiders zoals Hitler, Churchill en Stalin. Deze stukken klinken erg gedateerd, wat natuurlijk niet verwonderlijk is. Veel ruis, gekraak en een dun klinkend geluid, maar wel authentiek. De Vlaamse versie is ingesproken door Peter Cremers. Doordat dit alleen een 2.0 track is, is de ruimtelijkheid van het 5.1 geluid weg en is de dynamiek in dit geval ook een stuk minder. De voorkeur gaat in dit geval dus wel degelijk uit naar de Engelstalige voice-over.

Extra's

Deze Blu-ray Disc uitgave bevat twee schijven, ieder met drie afleveringen. De menu's bestaan uit statische schermen in 1.78:1 beeldformaat met een fragment uit de filmmuziek als achtergrondgeluid. Alle beelden zijn, zoals te verwachten valt, in SD-resolutie.

Disc 1

Apocalypse: Original Footage (59 min)
In twee delen worden beelden getoond die de serie nét niet gehaald hebben. Er is geen commentaar beschikbaar omtrent de redenen voor de omissie. Narratief ontbreekt eveneens, met uitzondering van zo nu en dan het originele commentaar dat bij de beelden hoort. Deze zijn overigens gewoon in zwart-wit en voor zover we hebben kunnen beoordelen niet gerestaureerd. De beelden zijn in SD-resolutie. De beeldverhouding is 1.78:1, de audio Dolby Digitial 2.0 (224kb/s) en er is Nederlandse ondertiteling beschikbaar.

Disc 2

Apocalypse: Making of (50 min.)
In deze enige ‘echte’ extra op de Blu-ray Disc uitgave komen in sneltreinvaart de meeste belangrijke aspecten van de productie aan bod. Achtereenvolgens de gedrevenheid en samenwerking van de makers, het verzamelen en selecteren de beelden, de inkleuring en restauratie, de muziek en het inspreken van de teksten. De moeite waard voor wie meer inzicht wil verkrijgen in de totstandkoming van deze indrukwekkende serie. De making of heeft net als de hoofdfilm een verhouding van 1.78:1. De audio is Franstalig en gegoten in Dolby Digital 2.0 vorm (224kb/s). Optionele Nederlandse ondertiteling is beschikbaar.

Apocalypse: World War II geeft op knappe wijze een nauwkeurig overzicht van de grote gebeurtenissen van voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog, in de periode 1933-1945. Deze worden bekeken vanuit het politieke en strategische perspectief van de kopstukken van de betrokken partijen, maar ook vanuit dat van de gewone burger en de soldaten. De beelden zijn op overtuigende wijze gerestaureerd en van kleur voorzien, waardoor de oorlog dichterbij komt dan ooit te voren. De beeldkwaliteit is dan ook bijzonder goed, maar toch kan de indruk niet worden weggenomen dat een release op Blu-ray Disc enigszins overbodig is. De kwaliteit, hoe goed ook gerestaureerd, komt niet of nauwelijks boven die van de DVD uit. De audio bestaat uit een overtuigende 5.1 DTS-HD MA mix om de ervaring compleet te maken. Als extra zijn nog authentieke beelden in zwart-wit te bekijken die niet in de documentaire zijn verwerkt en is er een making of te bekijken die inzicht geeft in de totstandkoming. Wat is er nog niet gezegd en geschreven over de Tweede Wereldoorlog? Apocalypse: World War II laat in ieder geval in een bijna compleet verhaal zien wat er zich in die jaren heeft afgespeeld. Het is daarmee een niet te missen aanwinst in de collectie voor iedere documentaireliefhebber.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door A-Film Home Entertainment.

Lees meer

• Vorige: Apocalypse - World War II (DVD)
• Volgende: Departures / Okuribito (DVD)