Wrong Elements (Idfa 2016)

In 1989 formeerde de Ugandese rebel Joseph Kony het Verzetsleger van de Heer, de LRA, om strijd te leveren tegen president Museveni. Kony’s leger bestond voornamelijk uit kindsoldaten, jongeren die ontvoerd werden uit dorpen en steden. Geofrey, Mike en Nighty werden ook ontvoerd, alle drie waren ze niet ouder dan een jaar of 12-13. Jaren hebben ze gevochten in het leger van Kony of, zoals in het geval van Nighty, dat als 13-jarige al tot de pleziermeisjes van Kony en diens commandanten behoorde. Zij heeft zelfs een kind van Kony. De drie wisten te ontsnappen en proberen hun gewone leven weer op te pakken. Ze keren terug naar de plekken waar ze hebben gevochten tegen het regeringsleger, waar ze voedsel hebben gestolen van de bevolking of waar ze kinderen hebben ontvoerd of vermoord. Ze halen herinneringen op aan die tijd, waarbij een deel in nevelen is gehuld door de drugs, drank en indoctrinaties uit hun jeugd.

Jonathan Littell is vooral bekend als schrijver. Filmmaken is nieuw voor hem. De Franse producent Jean-Marc Giri benaderde Littell voor het maken van een documentaire, omdat hij veel kennis heeft van de situatie in centraal Afrika, waar het LRA-leger van Joseph Kony actief is. Littell kreeg de mogelijkheid om Wrong Elements te maken, een film dat een interessant thema omvat; het leven van kindsoldaten in centraal Afrika. Dat leven is verschrikkelijk geweest. Littell volgt de voormalig kindsoldaten Geofrey, Mike en Nighty, die zelf wisten te ontsnappen aan de gruwelen van hun commandanten, waaronder Joseph Kony. Ze hebben gruwelheden gezien of gruweldaden begaan. Geofrey en Mike werden gedwongen om te vechten en te moorden of om voedsel te stelen van burgers. Nighty was een van de meisjes waarop Kony en diens commandanten hun lusten botvierden. Ondanks de indrukwekkende verhalen van de drie, die je gerust slachtoffers kunt noemen, ontbreekt de film enige structuur. Scènes lijken soms plomp aan elkaar geplakt. Na een uur switcht de film van een persoonlijk portret van drie betrokkenen tot een politieke film, wanneer Littell zich richt op de arrestatie en uitlevering van Dominici Ongwen. Deze man is ook als kind ontvoerd en tot soldaat gemaakt, maar daarna door de rangen van de LRA opgeklommen tot commandant. Ongwen verwacht, net als veel andere voormalig kindsoldaten, amnestie te krijgen. Maar het Internationaal Strafhof in Den Haag heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd voor Ongwen en dus wordt hij uitgeleverd. Littell spreekt zich niet letterlijk uit, maar duidelijk wordt wel dat hij niet geheel achter de arrestatie van Ongwen staat. Interessanter blijven echter de verhalen van de directe betrokken Geofrey, Mike en Nighty. Als ze naar de bewuste plekken uit hun jeugd terugkeren zijn ze luchtig en lacherig, maar je merkt dat er meer achter zit. Littell weet niet altijd meer uit deze scènes te halen dan dat het lijkt alsof ze op schoolreisje zijn. Hun diepere gevoelens en emoties komen te weinig naar boven. Want dat die er zijn komt op andere momenten in de film tijdens korte gesprekken wel degelijk naar voren.
Frappant om te zien is dat, hoewel deze drie verschrikkelijke dingen hebben meegemaakt en uitgevoerd, er bij hen nog steeds sympathieën voor de LRA bestaan. Het is in hun nog jonge leven zo’n belangrijk onderdeel van hun bestaan geweest dat het moeilijk is om daar geheel van los te komen. Dat zal mogelijk ook nooit lukken, daarvoor zijn de gebeurtenissen te ingrijpend geweest.
Qua film is Wrong Elements slechts gedeeltelijk geslaagd. Toch weten vooral de verhalen van Geofrey, Mike en Nighty de kijker te raken, misschien wel juist door de luchtige manier waarop ze er over praten. Emotioneel lijkt het hun weinig te doen, maar dat is maar schijn. En daar gaat de film te weinig op in.

Wrong Elements is te zien op het Idfa-festival in Amsterdam (t/m 27 november)

Lees meer

• Vorige: Doctor Strange (Bioscoop)
• Volgende: Ice Age 5: Collision Course (Blu-ray)