DVD.nl Artefacts

Omdat veel mensen grote moeite hebben met termen als "edge enhancement" en "compressieblokken" hebben we hieronder een aantal van de meest voorkomende beeldproblemen (artefacts) bij DVD´s op een rijtje gezet met een korte uitleg en een voorbeeld.


Veel voorkomende DVD-artefacts:

FILM SPOTS
(andere benamingen: filmvlekjes, beschadigingen, stof, vuil)

Omdat veel DVD´s van oude films (voor 2009) nog gewoon vanaf film worden gedigitaliseerd is de beeldkwaliteit natuurlijk allereerst afhankelijk van de kwaliteit van de gebruikte filmprint. Eén van de meest voorkomende artefacts op DVD zijn de zogenaamde "film spots", ook wel filmvlekjes genoemd. Hieronder zie je een voorbeeld uit Antz... midden in het water zit een wit stipje dat op een beschadiging duidt in de originele filmprint. Ook stof of vuil, aanwezig op het negatief of het interpositief, kan dit soort vlekjes en stipjes veroorzaken. Ook wil het nog wel eens voorkomen dat er een haartje zichtbaar is in het beeld.

 

Bij computergeanimeerde films als Antz is dit natuurlijk extra onnodig, omdat die ook digitaal omgezet kunnen worden, maar dat is weer een ander verhaal.


GIBB-EFFECT
(andere benamingen: mosquito noise)

Dit is een artefact dat niets te maken heeft met de originele film, maar meer een ongewenst bijprodukt is van slechte compressie of het gebruik van een te lage bitrate gecombineerd met een erg detailrijk beeld. Ook bij digitale transfers en tekenfilms kom je dit artefact soms tegen vanwege de scherpe details die dat soort beelden bezitten. Kijk hieronder maar eens naar de getekende lijnen van dit fragment uit Who Framed Roger Rabbit, er lijken allemaal kleine "korreltjes" omheen te zitten.

COMPRESSIEBLOKKEN
(andere benamingen: macro-blocking)

Een bijproduct van slordige compressie of een te lage bitrate is het opduiken van compressieblokken in snel bewegende, of flitsende scènes. Hieronder zie je een shot van de DVD van Chicken Run, na het beruchte bliksem-shot zie je duidelijk dat de MPEG-compressie moeite heeft om het detail hoog te houden door het snel veranderende beeld, gevolg is dat het beeld lijkt te bestaan uit blokjes.

 

Dit is een extreem voorbeeld, meestal komen compressieblokjes voor in snel bewegende scènes. Compressieblokjes worden meestal als één van de kwalijkste artefacts gezien.


FILMGRAIN
(andere benamingen: filmkorrels)

Ook een artefact dat sterk afhankelijk is van de kwaliteit van de originele filmprint. Soms als films heel oud zijn, of op een bepaalde manier zijn opgenomen of bewerkt, zie je ruis in het beeld verschijnen. Dit valt meestal het eerste op in grote egale kleurvlakken (zoals de blauwe lucht in de foto uit The Exorcist hieronder) en uit zich door een korrelig aandoend beeld. Filmgrain hoef niet altijd een artefact te zijn. Soms is het een bewuste keuze van de makers om met een korrelige filmstructuur te werken. Regisseur Darren Aronofsky (The Wrestler, Black Swan) is bijvoorbeeld zo iemand.

Soms is het minder aanwezig dan anders, en sommige mensen vinden dit niet zo´n heel erg artefact, omdat het heel filmisch aandoet. Daarom zijn er regisseurs die in hun films expres filmgrain toevoegen om een bepaald effect te bereiken. Of je filmgrain nu erg vind of niet, feit blijft dat grain lastig is op een DVD omdat scènes met korrelig beeld veel zwaarder zijn voor de MPEG-compressie en dus eerder compressieblokjes en dergelijke zullen vertonen.


DOT CRAWL

Als een DVD is opgenomen vanaf een composiet video bron, dan zie je rond sommige kleuren en patronen van die kleine puntjes kruipen, zoals je hieronder ziet.

Bij de meeste DVD´s zit dit gelukkig niet in de originele video-stream ingebakken. Als je de DVD-speler aangesloten hebt via een composiet-aansluiting (zoals een gele tulpstekker), dan krijg je last van dit verschijnsel. Heb je een RGB-aansluiting of een S-Video aansluiting, dan heb je als het goed is geen last van dit artefact, tenzij het natuurlijk al aanwezig is op de DVD.


ALIASING
(andere benamingen: shimmer)

Bij een aantal DVD´s zie je bij schuine lijnen, of bepaalde patronen zoals luxaflex of grills van vrachtwagens of auto´s, dat de lijnen of patronen lijken te "dansen" of te knipperen. Soms ligt het aan een slechte kwaliteit aansluiting of de lage weergave resolutie van veel TV´s, maar heel vaak ligt het aan een artefact dat aliasing heet. Hieronder zie je een voorbeeld van aliasing uit de film Thelma & Louise.

NB: in dit voorbeeld lijkt de aliasing erger dan op de DVD daadwerkelijk het geval is, dit komt door de lagere resolutie van onderstaand filmpje.

Aliasing is te voorkomen door meer aandacht te besteden aan het digitaliseren en nabewerken van een film voor TV. Scènes met aliasing kunnen eventueel nog gefilterd worden, maar beter is om te zorgen dat de apparatuur die de film digitaliseert goed staat ingesteld. Het blijft echter een probleem wat nog weleens hardnekkig de kop opsteekt op DVD.

 

EDGE ENHANCEMENT

Een compleet onnodig en vreselijk vervelend artefact. Dit wordt namelijk (in tegenstelling tot de meeste van de bovenstaande artefacts) expres in de DVD gestopt door de makers van de transfer. Om het beeld wat scherper te laten lijken dan het is, wordt vaak een extra filter op de DVD losgelaten, wat de nare bijwerking heeft om lelijke randen (halo´s) om sommige objecten achter te laten, zoals je hieronder kunt zien bij dit shot uit The Devil´s Advocate.

 

Het beeld wordt er dus niet scherper op, het lijkt alleen scherper en bezitters van een goede monitor/TV of projector zijn vaak de dupe van dit soort onnodige artefacts.

GHOSTING
(andere benamingen: bewegings-ghosting, trailing)

Soms als de originele videobron slecht is, of als er weinig aandacht aan het compressieproces wordt besteedt, dan krijg je te maken met het verschijnsel van ghosting in bewegende beelden. Dan lijkt het net of een object een spoor achterlaat, zoals je kunt zien rechts naast de man met de hoed in het voorbeeld hieronder uit The Grey Zone.

Dit zie je dus extra snel bij snel bewegende voorwerpen, ook auto´s laten soms een ghosting spoor achter op het scherm. Dit is een zeer hinderlijk artefact en totaal niet nodig als er zorgvuldig wordt gecomprimeerd.

MOIRÉ-EFFECT

Iedereen die wel eens een afbeelding uit een tijdschrift heeft ingescand kent dit verschijnsel wel. Doordat bepaalde patronen interfereren met de beeldpuntjes waaruit het beeld van een monitor of TV is opgebouwd, kan het rare patronen veroorzaken. Hieronder zie je een voorbeeld van Moiré-effect uit de Bondfilm A License to Kill.

Moiré komt vaak voor bij patronen als luxaflex, daken van huizen, gestreepte of geblokte kledingsstukken en allerlei andere patronen. Moiré is een vorm van aliasing en komt daardoor vaak voor op DVD´s waar ook veel aliasing aanwezig is.

POSTERISATIE
(andere benamingen: posterization)

Bij sommige fijne verlopen van een lichte kleur naar een donkere kleur, of tussen kleuren onderling, kan het zijn dat het kleurverloop niet mooi vloeiend is, maar dat je de kleur in stappen ziet verlopen. Een zeer kwalijk artefact dat vaak de kop opsteekt in subtiel verlopende achtergronden. Zoals de achtergrond in de onderstaande afbeelding uit Stargate SG-1: Volume 27.

 

Zoals je ziet lijkt de kleur van de achtergrond plotseling van vaalgroen naar grijs te verlopen zonder mooie vloeiende overgang. In het bewegende beeld van de DVD vertaalt zich dit in een zeer onrustig aandoende achtergrond. Omdat dit vaak een gevolg is van een lage bitrate of een slechte compressie zie je soms ook wat blokvorming langs de randen van de verlooptinten.

INTERLACING

Als Amerikaanse TV-series worden omgezet van 30 beeldjes per seconde naar onze 25 beeldjes per seconde, worden er om de paar beeldjes twee beeldjes over elkaar heen gezet door middel van interlacing. Dus de helft van de beeldlijnen van beeldje A en de helft van de beeldlijnen van beeldje B. Dit geeft een raar “dubbel” beeld zoals je hieronder kunt zien in deze afbeelding van de DVD van The Simpsons.

Dit is op een standaard TV niet zo erg opvallend, maar kijk je interlaced DVD´s via een goede monitor of een projector zonder de-interlacer, dan zie je duidelijk de dubbele beeldjes en de streepjes van de interlacing.

NOISE REDUCTIE PROBLEMEN

Dit artefact hoort wederom in de "totaal onnodig"-categorie thuis aangezien dit handmatig wordt toegevoegd door de producenten van een DVD. Om filmgrain te filteren wordt er soms een ruisfilter toegepast op het beeld. Hoewel dit filter de korreligheid verminderd, heeft dit het nare bij-effect dat er vage verticale streepjes in het beeld lijken te zitten. Onderstaand voorbeeld uit Beetlejuice onderstreept dit.

Dit artefact heeft zoals je ziet wel wat weg van filmgrain, met het verschil dat deze streepjes vrijwel stilstaan, wat bij filmgrain niet het geval is. Als de camera beweegt lijkt het dan ook of de streepjes over het beeld heen zitten. Ditzelfde artefact krijg je ook bij 100Hz TV´s die beschikken over een digitaal ruisfilter.

COLOUR BLEEDING
andere benamingen: (analoge) oververzadiging)

Bij DVD-films die afkomstig zijn van analoog videomateriaal komt het nog wel eens voor dat fel gekleurde gedeelten (meestal blauw en rood) last krijgen van oververzadiging, waardoor de kleur uit lijkt te gaan vloeien. Dat wordt 'bleeding' genoemd. Dit zie je in onderstaand voorbeeld uit Basket Case waar de rode letters van de openingscredits niet mooi strak zijn.

 

Zoals je ziet gloeit het rood een beetje in het omringende deel van het beeld, waardoor de leesbaarheid van de letters afneemt. Artefacts als colour bleeding resulteren dan ook altijd in verlies van detail.

CHROMA BUG

De MPEG-compressie bij DVD betekent automatisch dat er beeldinformatie moet worden weggelaten. Eén van de dingen waar op bezuinigd wordt, is de vastgelegde kleurinformatie. Omdat het menselijk oog veel minder gevoelig is voor veranderingen in kleur, dan veranderingen in helderheid, wordt de kleurinformatie bij DVD op 1/4 resolutie opgeslagen (bij PAL dus op 352 x 288). Door de decoder wordt dit weer teruggeschaald naar 720 x 576 en samengevoegd met de helderheidsinfo, die wel gewoon in 720 x 576 resolutie opgeslagen is. Bij sommige spelers gebeurt dit opschalen niet goed, waardoor er vooral bij kleuren boven een bepaalde verzadigingsgraad blokvorming kan optreden. Dit kun je zien in onderstaand voorbeeld uit de film Toy Story 2.

Zoals je ziet zorgt de hoge verzadiging van de 100% blauwe en rode gedeeltes voor enige artefacting langs de randen met de gele letters en de zwarte achtergrond. Het is afhankelijk van de kwaliteit van je decoder in hoeverre je last hebt van dit artefact.

VIDEO-TRACKING ERRORS

Bij DVD´s die zijn overgezet vanaf een analoge tape, zien we soms in het beeld of aan de onderste rand een vervorming optreden die het gevolg is van een trackingfout in de originele tape. Hierdoor wordt het beeld vervormd. Let op de onderkant van het beeld in onderstaand voorbeeld uit Basket Case.

Zoals je ziet zijn de onderste paar beeldlijnen verschoven en vervormd. Een duidelijk teken dat het beeld hier van een analoge tape afkomstig is. Gelukkig verdwijnen dit soort artefacts meestal in het overscangebied van je TV.

CIGARETTE BURNS
(andere benamingen: reel-change markings)

In bioscopen zie je soms (meestal om de 18 minuten) een rond cirkeltje in beeld verschijnen, enkele seconden later gevolgd door weer zo´n cirkeltje. Dit is een indicator die de projectionist aangeeft wanneer hij van projector moet wisselen. Bij films op DVD komt dit bijna nooit voor omdat die meestal vanaf een interpositief worden gehaald (een direkte kopie van het negatief), maar als er een bioscoopprint (releaseprint) is gebruikt, zie je deze cirkeltjes wel in beeld zoals onderstaand voorbeeld uit Adam´s Rib aangeeft.

 

SPLICE MARKS

Splice marks komen voor op scène overgangen en zijn artefacts die in het originele negatief zitten om de verschillende filmelementen aan elkaar te plakken. Soms zie je hierdoor vlak voor een scène overgang onderin beeld een wazige verkleuring verschijnen. In onderstaand voorbeeld uit Jaws zie je 3 opeenvolgende beeldjes uit deze film, in slow-motion.

In het tweede beeldje, vlak voor de scène-overgang zie je aan de onderkant van het scherm een donkere verkleuring. Dit is een stukje van de splice waarmee de scènes aan elkaar zitten. Tegenwoordig worden veel 2.35:1 films in de bioscoop in de 2.40:1 verhouding gematte om splice-marks te verbergen.

CROSS-COLOURATION

Dit artefact komt vaak voor als een video-signaal door een composiet kabel is gegaan, of op een slechte manier gemasterd is. Dan kan het voorkomen dat bepaalde kleuren in fijne patronen met elkaar gaan interfereren en dat je kleuren ziet die er eigenlijk niet horen te zijn. Dit zie je goed in het onderstaande voorbeeld uit Fawlty Towers series 1 & 2.

Het fijne patroon van het jasje van John Cleese is gaan interfereren waardoor er wat verkleuringen ontstaan die er eigenlijk niet in thuishoren. Cross-colouration kom je vaak tegen bij gestreepte bloesjes, luxaflex, etc.

CHROMA NOISE

Chroma noise is een artefact dat veel voorkomt in effen rode en blauwe vlakken. Het vlak lijkt dan niet uit één kleur te bestaan, maar bevat wat lichte ruis of verkleuringen. Je ziet dit vaak in films die analoog zijn bewerkt, of in egale vlakken in tekenfilms die niet digitaal zijn overgezet, zoals in het onderstaande voorbeeld uit Perfect Blue.

 

Je ziet dat het rood van de achtergrond niet mooi één kleur is, maar een aantal subtiele variaties rood bevat. Hierdoor komen ook eerder artefacts als macro-blocking voor.

LOW LEVEL NOISE

Dit artefact lijkt een beetje op chroma noise, maar komt voor in donkere gedeelten van films. De donkere stukken lijken wat lichte ruis te bevatten. Onderstaand voorbeeld uit 2010 laat dit zien, het kan zijn dat je de "brightness" instelling van je monitor wat moet verhogen of de kamer iets moet verduisteren om dit artefact goed te kunnen zien.

Je ziet dat er in het donkere gedeelte van het beeld wat lichte verkleuring en ruis optreedt. Dit vertaalt zich tijdens het kijken in een wat onrustig aandoende achtergrond.

TELECINE PROBLEMEN

Als een film in een telecine machine gedigitaliseerd wordt, kan het voorkomen dat de film niet helemaal stabiel in de machine zit, waardoor hij lichtjes van links naar rechts wiebelt. Dit kun je zien in onderstaand voorbeeld uit Lethal Weapon 2.

Telecine wobble valt, zoals je ziet, vaak erg op tijdens credits. Dit gewiebel kan ook voorkomen doordat de film tijdens de opnames niet goed in de camera zat.

DIGITALE TAPE DROPOUTS
(andere benamingen: DLT Dropouts)

De master van een DVD wordt vaak aangeleverd in een digitaal tapeformaat zoals bijvoorbeeld een DLT (Digital Linear Tape). Op deze tapes zit meestal een uitgebreide foutcorrectie. Bij ernstige beschadiging van deze tapes kan echter een zeer vervelend artefact opduiken zoals je kunt zien in onderstaand fragment uit Qui Vive.

 

Je ziet dat een gedeelte van de beeldinformatie verloren is gegaan en vervangen is door lelijke gekleurde blokken. Het feit dat deze blokken meestal geen enkele relatie hebben in kleur of detail met de omgeving, maakt dit artefact storend en zeer ongewenst. Gelukkig komt het tegenwoordig erg weinig meer voor op DVD.

AFTERGLOW

Bij TV-series of concerten die op video zijn geschoten zie je dit artefact nog wel eens opduiken. Lichtbronnen zoals kaarsen of schijnwerpers lijken een soort spoor na te laten als de camera beweegt, zoals goed te zien is in onderstaand voorbeeld uit I, Claudius.

Je ziet rechts van de kaarsenvlam duidelijk een rood/oranje waas.

CONVERGENTIEPROBLEMEN
(andere benamingen: misconvergentie)

TV´s, monitoren en projectoren maken gebruik van een zogenaamde "additieve menging". Dit betekent dat drie lichtsignalen in de basiskleuren rood, groen en blauw een puur wit lichtsignaal tot gevolg hebben. Bij een beeldscherm kan er door variatie in intensiteit van één of meer van de lichtsignalen iedere kleur verkregen worden die gewenst is. Natuurlijk is het wel zaak dat de kleursignalen over het gehele beeld naadloos over elkaar heen vallen, anders krijgen we convergentieproblemen zoals je kunt zien in onderstaand voorbeeld uit The Old Mill (Walt Disney Sprookjes - Deel 2).

Zoals je ziet vallen de kleuren niet geheel naadloos over elkaar zodat je rond de randen van de molen groene en roodpaarse randen ziet. Dit gaat ook gepaard met een verlies aan beeldscherpte. Gelukkig komen convergentiefouten zelden voor in de DVD-transfer zelf, maar zijn meestal toe te wijzen aan een verkeerd afgesteld beeldscherm of projector.

Dit artikel is geschreven door Nathan Strik in 2004, met een update in 2012.

Alle tekst op deze pagina's behoort tot het intellectueel eigendom van DVD.nl en is als zodanig beschermd door Europese wetgeving. Het is onder geen beding toegestaan deze tekst geheel of gedeeltelijk over te nemen en te publiceren via welk medium dan ook.

Deel deze pagina

Lees meer

• Vorige: Interview met Glen Keane: De executive producer van Rapunzel
• Volgende: Interview met William Brent Bell, de regisseur van The Devil Inside