Interview met Glen Keane: De executive producer van Rapunzel

Ter gelegenheid van het uitkomen van de Disney Classic, Rapunzel, had DVD.nl de eer om mee te doen aan een besloten rondetafel-discussie via internet met Disney-animator Glen Keane. Hij is al sinds 1974 aan de studio verbonden en is vooral bekend om zijn karakteranimaties.

Inleiding

Biografie van Glen Keane

Glen Keane werd op 13 april 1954 geboren in Philadelphia. Zijn vader was ook tekenaar en daarom kwam hij al op jonge leeftijd in aanraking met het animeren. Hiervoor bleek hij een groot talent te bezitten, dat hij op latere leeftijd verder ontwikkelde onder de supervisie van Jules Engel.

Keane ging in 1974 voor Disney werken en maakte zijn debuut met de film De Reddertjes uit 1977. Voor deze film verzorgde hij de animatie van diverse karakters, iets waarvoor hij bekend zou komen te staan. Over de jaren werkte hij mee aan diverse klassiekers, zoals De Kleine Zeemeermin, Belle en het Beest en Tarzan. Uiteindelijk zou hij zich opwerken tot Supervising Animator en zelfs tot Executive Producer voor Rapunzel.

Het interview

Op donderdag 17 maart 2011 organiseerde Disney twee vraaggesprekken met Glen Keane, via een besloten chatpagina. DVD.nl mocht één van deze rondvragen bijwonen en samen met andere aanwezigen vragen afvuren op Glen Keane. Van de tweede rondvraag kregen wij later een volledig transscript, waarvan de vragen ook zijn toegevoegd aan dit artikel. Let op: dit artikel bevat spoilers, dus lezen op eigen risico als je de film nog niet gezien hebt.

Hoe bereikten jullie die typische organische kwaliteit met betrekking tot de karakteranimatie? Zijn hier speciale technieken voor gebruikt of kwam dit gewoon aan op het harde werk van de artiesten?

Keane: Voor mij was het belangrijk om zogenaamde ‘bridge people’ te vinden. Hiermee bedoel ik mensen die ervaring hebben in handgetekende beelden en animatie op de computer. Zij zijn als het ware een soort vertalers die een figuurlijke brug kunnen slaan tussen deze twee vormen van animeren. John Kahrs en Clay Kaytis waren mijn collega’s als Supervising Animators. Ik noem ons altijd ‘The Triumviate’, het driemanschap. Zij wisten mij te inspireren en me echt het project in te trekken. Hierdoor kon ik doen waar ik het best in ben, namelijk tekenen! We lieten in onze screeningkamer computertabletten installeren, waarop ik al het werk van de animators kon bekijken. Ik kon via deze tabletten over het werk van de animators heen tekenen, om zo aanwijzingen te geven. Deze wijzigingen kwam automatisch op de computer van de betreffende animator terecht, dus op deze manier was het een hele natuurlijke vorm van werken. We wisten zo goed de sfeer en charme van handgetekende beelden op de computeranimaties over te brengen.

Het tekenen van haar is nog altijd één van de meest uitdagende aspecten van het animeren op de computer. Hoeveel werk en onderzoek waren er nodig om het uiteindelijke resultaat zo te krijgen?

Keane: In 2005 ontwikkelden we software voor het animeren van haar. Kelly Ward, die een academische graad heeft in het animeren van haar, versterkte ons team. Zij is net zo creatief met cijfers en vergelijkingen als ik met een potlood. Zij wist alle facetten samen te brengen, met als resultaat natuurlijk ogend en organisch haar.

Kunt u iets vertellen over de casting van de twee hoofdrolspelers, Mandy Moore en Zachary Levi, en of de keuze voor deze acteurs invloed had op de animaties?

Keane: De stem heeft grote invloed op het uiterlijk van een karakter. Als je bijvoorbeeld met iemand aan de telefoon zit die je nog nooit ontmoet hebt, creëer je al meteen een beeld in je hoofd van deze persoon. Als je die persoon dan ontmoet, lijken ze misschien helemaal niet op jouw gedachte, maar die visuele DNA zit toch in de stem van die persoon. Ik heb naar veel verschillende actrices geluisterd, maar Mandy Moore heeft die ontembare kwaliteit in haar stem. En dat was het specifieke woord dat we gebruikten om Rapunzel te beschrijven, ontembaar. Zachary heeft een zorgeloze oneerbiedigheid in zijn karakter en stem en dit beïnvloedde de manier waarop zijn karakter beweegt en het uiterlijk van het karakter. De ontembare kwaliteit van Mandy zie je terug in de grote ogen van Rapunzel en de invloed van Zachary’s stem is goed te zien in de lach en uitstraling van Flynn Rider.

In interviews hebt u gezegd dat Ariel geïnspireerd is op uw vrouw, Tarzan op uw zoon en Het Beest op uzelf. Op wie is Rapunzel gebaseerd en is ze te vergelijken met Ariel of Pocahontas?

Keane: Het gebruik van mijn familie voor inspiratie is echt een onderdeel van mijn creatieve DNA. Mijn vader deed dat ook toen hij The Family Circus maakte. Mijn vader zei altijd dat ik Billy was uit die animatiereeks en hij zei ook dat je altijd moet tekenen wat je goed kent. En er is niemand die ik zo goed ken als mijn familie. Rapunzel heeft die ontembare geest en ik dacht gelijk, hoe zou ze achttien jaar lang kunnen overleven in die toren? Die creatieve

energie die in haar zit, zou er uitkomen door de muren van de toren onder te tekenen. Toen ik dit idee verder uit ging werken, kwam ik erachter dat dit mijn dochter Claire was! Toen zij zeven jaar oud was, wou zij graag de muren en het plafond van haar kamer beschilderen. Ze had allerlei ideeën over hoe het eruit moest zien. Mijn vrouw was echter niet van plan om een zevenjarige los te laten met verf en een kwast. Dertien jaar later studeerde Claire aan een kunstschool in Parijs en toen het tijd was om iemand in te huren om Rapunzel’s creatieve ideeën te ontwikkelen, was zij de perfecte keuze. Ze werkte toen mee aan de film en als je de verf op de muren van Rapunzel ziet, zie je de verf van Claire en hoe zij haar droom uiteindelijk waarmaakte.

Hoe was het om te werken met Ollie Johnston en Eric Larsen, twee van de legendarische leden van Disney’s originele team van animators? Heb je van hen advies gehad wat je vandaag de dag nog steeds gebruikt?

Keane: Het is best grappig. Toen ik bij Disney begon te werken 37 jaar geleden, was ik een 20-jarige artiest met geen enkele vorm van ervaring. Ik had de eer te mogen werken met de Disney’s ‘Nine Old Men’. Frank Thomas, Ollie Johnston en Eric Larsen waren mijn mentors. De dingen die zij mij geleerd hebben, zitten diep verankerd in mijn hoofd en tijdens het maken van Rapunzel heb ik die dingen opnieuw toegepast. Het voelde alsof ik het stokje doorgaf aan een nieuwe generatie animators. Ik herinner me dat Ollie zei, “Teken niet wat het karakter aan het doen is, maar wat het karakter denkt.” Het was erg belangrijk bij Rapunzel dat de tekenaars als het ware in de huid kropen van de karakters. Je kunt het voelen als een tekenaar geloof in wat hij tekent. Eric Larsen zei altijd, “de sleutel tot animatie van Disney is oprechtheid.” Een acteur gebruikt dat door eigen ervaring in zijn rol te leggen en dat te vertalen naar het grote scherm. Dus naast het ontwerpen en het tekenen was dat iets wat ik de animators probeerde bij te brengen. Een meer spiritueel onderdeel van het proces, namelijk je verplaatsen in een karakter dat je aan het tekenen bent.

Het tot leven brengen van Rapunzel moet een grote uitdaging geweest zijn. Zij beweegt namelijk op een bepaalde manier, maar haar haar, dat een karakter op zich is, lijkt een eigen leven te hebben. Kunt u aan ons het proces uitleggen van hoe zij tot stand is gekomen? Tekende u eerst Rapunzel en dan het haar of juist andersom? Welke stappen heeft u doorlopen?

Keane: De eerste stap in het tekenen van Rapunzel bestond uit het ontwerpen van het karakter met alle toeters en bellen die nodig zijn voor het geloofwaardig animeren van subtiele emoties. Dat betekende dat ik nauw samenwerkte met de modelmakers, die in feite verantwoordelijk zijn voor het toevoegen van het zenuwstelsel onder de huid van het karakter. Dan brengen de regisseurs hun wensen voor een bepaalde scène over op de animators. Byron en Nathan acteerden als het ware de gehele scène zodat de animators goed konden letten op hun bewegingen en uitdrukkingen. Soms maakte ik ter plekke tekeningen terwijl ik inbeeldde dat Rapunzel dezelfde bewegingen maakte. De animator maakte dan een ruwe schets en ik maakte eventueel verbeteringen in onze dagelijkse sessies. Die tekeningen werden vervolgens aan de regisseurs getoond, waarna zij aangaven wat ze wilde veranderen. Als we eenmaal de basisbewegingen af hadden, gingen we aan de slag met het haar. Soms ging de animator aan de slag met de veertien tubes met haar, met 10.000 haren per tube, en soms maakte het simulatieteam het haar. Dit aan de hand van de tekeningen van het lichaam en de bewegingen van het karakter. De simulatie volgt de wetten van de natuur, aangevuld met wat extra ingrediënten die gemaakt waren door het team van haaranimators.

Welke van de projecten die u in het verleden heeft gedaan, is het meest bepalend geweest voor uw carrière en waarom?

Keane: Ik zou dan moeten kiezen voor De Kleine Zeemeermin. Ik kwam er namelijk toen achter dat ik hou van karakters die het geloof van binnen hebben dat het onmogelijke mogelijk is. Sindsdien volg ik dat pad, nu weer met Rapunzel. Dit karakter heeft me op een nieuw kruispunt gebracht. In welke mate kan de sfeer van handgetekende animatie in computerbeelden overgebracht worden? Ik probeer animeren nu niet in termen als handgemaakt of computergemaakt te zien, maar gewoon als filmmaken.

U heeft een rijkelijk verleden in het animeren. Hoe moeilijk is het voor u om over te stappen in de digitale wereld en in welke mate kunt u vertrouwen op uw ervaringen uit het verleden?

Keane: In eerste instantie was ik wat terughoudend in hoeverre ik computeranimatie kon beïnvloeden met mijn potlood. Ik moet zeggen dat ik geen verstand heb van het animeren met de computer, maar ik ben ook nooit bang geweest voor de computer. John Lasseter en ik deden samen de allereerste computeranimatietest in de jaren ’80, dus ik heb altijd computeranimatie gezien als een uitbreiding van het animeren. Het heeft me gedwongen nog beter te gaan tekenen en om meer in beelden te denken. Het tekenen over computeranimaties op een tablet voelde heel natuurlijk en vloeiend. Ik kon op deze manier iets heel snel tekenen in een kamer vol animators en laten zien hoe ik vond dat de actie zich af moest spelen. Tekenen is een krachtig instrument in het overbrengen van ideeën.

Zou u Rapunzel willen omschrijven als een feministische film? Uw vrouwelijke personages, of ze nou goed of slecht zijn, zijn namelijk allemaal sterk en volhardend.

Keane: Ik denk niet dat de film feministisch is of anti-feministisch. Als ik denk aan Rapunzel dan denk ik aan de beste kwaliteiten van de mens, of ze nou mannelijk of vrouwelijk zijn. Ik zie haar als een weergave van elke mens die geboren is met een goddelijk talent, de potentie om iets echt unieks te worden. En de muren die haar gevangen houden en haar terughouden in haar ontwikkeling zijn symbolisch voor de muren in elk van onze levens. De muren die ons terughouden om te zijn wie we echt zouden kunnen zijn. Ja, dat is feministisch, maar ook mannelijk en menselijk.

Wat is uw favoriete film van Disney waaraan u gewerkt heeft?

Keane: Zo’n vraag is vergelijkbaar met de vraag wie je lievelingskind is. Elke film heeft een speciaal plekje in mijn leven. Ariel was een karakter dat een nieuw tijdperk inluidde en die film zal altijd speciaal voor me blijven. Rapunzel is vergelijkbaar omdat die film ook een nieuw tijdperk voor mij ingeluid heeft. Ik hoop dat ik op een dag hetzelfde over de film kan zeggen als wat ik over De Kleine Zeemeermin gezegd heb. Ik geloof in ieder geval dat de speciaalste momenten in de geschiedenis van Disney werden ingeluid door een sprookje.

Wat is uw mening over de evolutie die de animatie van Disney heeft doorgemaakt?

Keane: De animatie van de studio moet blijven evolueren. Dit betekent de wortels van de handgetekende nalatenschap omarmen, maar ook de nieuwste technieken op het gebied van de computer. Het is best wel grappig, het uiterlijk van de handgetekende animatie van Disney is ontstaan uit technische beperkingen, zoals het tekenen op filmcellen. Computeranimatie biedt ons de kans om los te breken van deze beperkingen en het is een toekomst waarvan ik blij ben dat ik er deel van mag uitmaken.

Uw vader was verantwoordelijk voor de strip The Family Circus en u diende als inspiratie voor één van de karakters, Billy. Welk effect heeft uzelf te zien als stripfiguur gehad op de manier waarop u animatie benaderd?

Keane: Als ik teken, dan word ik het karakter dat ik teken. Misschien komt dat door het feit dat ik mezelf gezien heb als stripfiguur.

Wanneer heeft u besloten om Rapunzel bruin haar te geven aan het einde van de film? Was dat vanaf dag één onderdeel van het verhaal of is dit later bedacht?

Keane: Het bruine haar is iets wat tijdens het proces van het maken van de film is ontstaan. We moesten op de een of andere manier laten zien dat de haren dood waren of zijn krachten had verloren. Kleur is de duidelijkste manier om dit te doen. Het was moeilijk voor mij om Rapunzel voor te stellen als brunette, maar uiteindelijk versterkt dit het thema dat uiterlijk niet bepaalt wie we eigenlijk zijn.

Hoe begint u met het tekenen van een karakter? Is dit iets wat puur op gevoel en inspiratie gedaan wordt of gaat hier veel onderzoek aan vooraf?

Keane: Het ontwikkelen van een karakter is voor mij een heel persoonlijk proces. Ik heb het rare idee dat een karakter al bestaat als ik het begin te tekenen. Het is vergelijkbaar met wat Michelangelo zei over het maken van een beeld door het marmer eromheen weg te hakken. Dit proces duurt misschien heel lang of juist kort, maar er is een duidelijk moment waarbij het karakter als het ware uit het papier tevoorschijn komt. Dit is altijd een bijzonder moment voor mij.

De titel van de film was eerst Unbraided. Het was veranderd omdat het verhaal evenveel aandacht aan Rapunzel en Flynn geeft. In sommige delen van Europa bleef die titel echter behouden. Vindt u dat Rapunzel niet alleen over Rapunzel en het haar gaat?

Keane: In het vroege stadium van ontwikkeling was het de bedoeling om het verhaal in een moderne setting te vertellen. Vandaar de titel Rapunzel Unbraided. Uiteindelijk wilde ik het gevoel van een klassiek sprookje omarmen en daarom is de titel veranderd.

Als het haar van Rapunzel symbool staat voor haar helende krachten, hoe kan haar traan dan Flynn genezen? Is het een kracht die van binnen zit en dus los staat van het haar of het zingen?

Keane: De helende traan was een belangrijk onderdeel van het originele sprookje. Voor mij stond dit altijd symbool voor het feit dat de kracht van Rapunzel uit haar hart komt, niet het haar. Dit dramatische einde gaf ons de kans om een vergelijkbaar moment uit Dombo opnieuw te ontdekken. Als hij de magische veer verliest, kan hij nog steeds vliegen. Hij kan nog steeds vliegen omdat hij een vliegende olifant is! Rapunzel ontdekt dat de helende krachten haar nooit verlaten hebben en dat de krachten eigenlijk loskomen door liefde. Blijft ze nu elke keer iemand helen als ze huilt? Ik denk dat die laatste traan het laatste beetje kracht bevatte.

Hoeveel onderzoek is er voor de film gedaan op het gebied van bewegingen? Het is heel indrukwekkend om te zien hoe natuurlijk de karakters bewegen.

Keane: De animators hadden de gewoonte om zichzelf te filmen. In de dagelijkse sessies bekeken we dan die beelden. We selecteerden bepaalde bewegingen, waarvan we vervolgens een simpele animatie konden maken. Daarna breidden we die bewegingen uit in een meer complexere animatie. We deden dat door middel van animeren en het veranderen van de lijnen van het karakter in de computer. Op die manier konden we heel mooi bepaalde uitdrukkingen en lichaamsbewegingen overdreven weergeven. Onder al die veranderingen zit echter nog steeds het optreden van de animator die zichzelf gefilmd had. Enkele van de vrouwelijke leden van ons team wisten zich heel goed in te beelden in het karakter van Rapunzel.

Misschien is dit een moeilijke vraag voor u om te beantwoorden, aangezien veel studio’s, waaronder Disney, aandringen op 3D. Als er geen druk van buitenaf zou zijn, had u dan ook een 3D-film willen maken of toch liever gewoon een standaard 2D-film?

Keane: Op de eerste dag dat John Lasseter begon als hoofd van de afdeling Disney Animatie, stelde hij mij de vraag of ik Rapunzel in 2D of 3D wilde maken. Ik zei tegen hem dat als hij mij dit drie jaar geleden had gevraagd ik zeker voor 2D had gekozen. De laatste drie jaar heb ik echter een team om me heen verzameld waarvan ik zeker wist dat we het beste uit deze nieuwe techniek konden halen. We hadden een nieuwe visie op animatie en wat we hiermee konden bereiken. Ik wou heel graag zien hoe ver we konden gaan. Ik zei dus eigenlijk meteen tegen John, laten we de film in 3D maken.

Voor iemand die altijd met een potlood en een stuk papier gewerkt heeft, was het vreemd om ineens met een tablet te werken?

Keane: Het tablet die wij gebruikten, de Syntec, was in eerste instantie heel erg glad met dat pennetje op die glasplaat. Het duurde een aantal weken voor ik eraan gewend was, maar ik zag al snel de mogelijkheden van dit nieuwe medium. Ik kon heel snel werken en makkelijk van het ene naar het andere shot overschakelen. Ik kon mijn tekeningen op een groot scherm projecteren in ons kantoor. Het hele team van animators kon mijn tekeningen zien ontwikkelen en ik kon als het ware een tekenles houden voor de jonge leden van het team. Ik zag dit dan ook als een mogelijkheid om het stokje door te geven, dat aan mij was gegeven door Walt’s ‘Nine Old Men’.

Is er één moment in de film waarop u extra trots bent, zo ja welk en waarom?

Keane: Als ik moet kiezen dan kies ik voor de scène waarin Flynn sterft in de armen van Rapunzel. Het was de meest moeilijke, maar ook de meest bevredigende scène, aangezien het acteren van de personages zo subtiel was. De uitdrukkingen die iemand maakt als ze huilen, zijn eigenlijk heel lelijk. Alle spieren in het gezicht zijn met elkaar in strijd. Er is niemand die een camera in zijn gezicht wil op zo’n moment. Maar we hebben de animators uitgedaagd om te gaan voor het lelijke gezicht en als Rapunzel vecht tegen de tranen, zien de emoties er zo echt uit! De scène is ook erg effectief, aangezien je echt gelooft dat Rapunzel enorme pijn in haar hart heeft als die traan uit haar oog komt. Als je als kijker niet gelooft dat die traan uit een hart vol met liefde komt, werkt de hele film niet. Het was een moment dat erg bevredigend was, maar ook erg emotioneel. Ik ben nog nooit zo trots op ons team van animators geweest als tijdens het maken van die scène.

Waarom is Rapunzel een musical geworden? Het lijkt wel of bijna elke animatiefilm van Disney een musical is.

Keane: Muziek levert een enorme vrijheid in het vertellen van het verhaal. Je kunt het verhaal laten verlopen in hele grappige momenten, maar ook heel dramatisch en emotioneel. Howard Ashman, componist voor diverse Disney films, zei altijd, ‘Als je hebt geprobeerd om iets te zeggen door middel van acteren, door dialoog, in elke mogelijke manier en er is geen manier meer om iets over te brengen, dan zal je karakter moeten zingen.’ En er is iets met sprookjes en muziek, het past gewoon bij elkaar en alles lijkt veel beter.

Wat voor advies zou u kunnen geven aan jonge mensen die het willen maken in de entertainment industrie?

Keane: Ik zou zeggen, wees gewoon jezelf. De verleiding is altijd aanwezig om het publiek te geven wat jij denkt dat ze willen, in plaats van open te zijn en kwetsbaar. Het lijkt wel alsof elke keer dat iemand open en oprecht is, ze een publiek vinden dat klaar staat om ze in hun armen te sluiten.

Hoe was het om met Byron en Nathan te werken, de twee regisseurs van de film?

Keane: Nathan en Byron zijn twee goede acteurs. Zij speelden scènes voor het team van animators door te putten uit momenten uit hun eigen leven. Ze acteerden met erg veel emoties, soms zelfs tot een punt dat er tranen uit hun ogen kwamen. De animators keken toe en maakten aantekeningen. Ik maakte ter plekke tekeningen op het Syntec tablet, allemaal om de emoties van het moment vast te leggen. Zij waren de motor achter de humor en drama in deze film.

Klopt het dat u in de jaren ’90 al bezig was met het verhaal van Rapunzel, zelfs voor u Tarzan maakte? Wat is er met het sprookje dat toen uw aandacht pakte en al die tijd wist vast te houden?

Keane: Terwijl ik bezig was met Tarzan, was ik tegelijkertijd bezig met Rapunzel. Het verhaal maakte het verlangen in mij los om karakters te tekenen die het vermogen hebben om het onmogelijke te proberen. Ik voelde me erg aangetrokken tot het verhaal vanwege het karakter van Rapunzel. Ik ben het verhaal dus uit gaan werken en ik geloofde met heel mijn hart dat Disney dit sprookje zou moeten verfilmen. Over de jaren waren er verschillende veranderingen van mensen binnen het project en pogingen om het verhaal anders te brengen dan ik voor ogen had. Het was uiteindelijk een groot genot om met John Lasseter en Nathan en Byron te werken. Zij stonden echt open voor mijn ideeën en ik kon me volledig concentreren op het overbrengen van het gevoel van 2D-animatie in door de computer getekende beelden.

Rapunzel is een echte tiener, vooral in die ene scène waarin haar emoties heen en weer geslingerd worden (de scène waarin ze het ene moment blij is om uit de toren te zijn, maar het andere moment zich schaamt omdat ze haar moeder heeft verraden). Was het moeilijk om de studio er van te overtuigen dat een karakter met veel emoties beter aansluit bij het publiek van vandaag de dag, zeker gezien het feit dat in het verleden de prinsessen van Disney allemaal vrolijk en optimistisch waren?

Keane: Er was een tijd dat alle prinsessen van Disney netjes, mooi en vrolijk waren. Ariel was de eerste die hier van verschilde. Ik kan me nog goed herinneren dat mijn mentoren, Frank Thomas en Ollie Johnston, zeiden dat zij Ariel nooit op die manier getekend zouden hebben. Ik vroeg hen waarom en ze zeiden dat er momenten waren dat ik Ariel had getekend met lelijke gezichtsuitdrukkingen en dat zij altijd op hun hoede waren om alleen mooie en positieve uitdrukkingen te maken. Ik realiseerde me toen dat een nieuwe generatie van acteren was geboren. Elke keer als we de keuze hadden om te kiezen uit mooi of realistisch, kozen we voor realistisch. Het overbrengen van echte emoties is wat wij altijd willen.

Is er nog iets dat u kwijt zou willen wat betreft Rapunzel?

Keane: Disney is al 37 jaar mijn thuis. Tijdens die tijd heb ik talloze mensen ontmoet en mee gewerkt. Ik heb veel van hen en het werk geleerd. Ik zei vaak tegen de animators dat zij artiesten zijn en als we 500 jaar eerder geboren waren, zouden we praten over het bouwen van een kathedraal en het schilderen van fresco’s. Maar we zijn in deze tijd geboren en onze kathedraal is het maken van een animatiefilm. Dit is hun tijd op deze planeet en hun tijd om iets bijzonders achter te laten. Het loslaten van hun talenten en zorgen dat ze met al hun ziel en zaligheid bezig zijn met het ontwikkelen van en vooruit laten gaan van de animatiekunst, dat is de toekomst van deze kunstvorm en de toekomst van Disney animatie.

Deel deze pagina

Lees meer

• Vorige: Disney's Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen - De achtergronden van een wereldster
• Volgende: DVD.nl Artefacts