Roger Waters - Ça Ira

Na ruim tien jaar wachten op een nieuw album van Roger Waters, verscheen september 2005 eindelijk het langverwachte album Ça Ira. Met dit album sloeg Roger Waters een geheel nieuwe muzikale weg in en leverde een klassiek operawerk af dat in alle opzichten totaal anders is dan zijn voorgaande popwerken.

Met deze recensie van Ça Ira slaan wij ook een nieuwe weg in en leveren wij een iets ander soort recensie af dan je tot nu toe gewend bent van ons. We bespreken weliswaar vaker muziektitels, maar dan wel muziek die op DVD is verschenen. En daar zit nu even de kneep, de opera Ça Ira is een muziekwerk dat uitgegeven is als een dubbele hybride SA-CD uitgave. Bij deze uitgave zit echter ook een DVD met een uur durende documentaire over de realisatie van dit bijzondere muziekwerk. Voor ons aanleiding om deze uitgave eens nader te bekijken. Een eenmalig uitstapje in de wereld klassiek en SA-CD.

Ça Ira is de muzikale vertelling over de beginjaren van Franse Revolutie en beslaat de periode van 1789 tot en met 1793. Dit is de periode voorafgaand aan de vorming van de Franse Republiek in 1799. 1789 is het jaar dat Frankrijk nagenoeg bankroet is en koning Louis XVI via belastingverhogingen meer geld probeert te krijgen. Voor het eerst in 175 jaar roept hij de Staten Generaal, een soort van parlement, bij elkaar. Ça Ira vertelt het verhaal van de Franse Revolutie in de vorm van een circusvoorstelling. Het verhaal start met een korte terugblik op de jaren voorafgaand aan de revolutie, waarin de sociale en politiek onrust groeiende is. Dan het begin van de revolutie, met daarbij ook de bestorming van de Bastille en de voorbereidingen op de nieuwe grondwet met de ‘Verklaring van de rechten van de man en van de burger’.
Dit alles speelt zich af in een circuspiste, waarbij het publiek op de tribunes toekijkt. Dit publiek bestaat uit vertegenwoordigers uit alle lagen van de bevolking, waarbij ook de adel of zelfs de koning en koningin deel uit kunnen maken van het publiek. Maar andere momenten zijn zij het centrum van aandacht en staan dan zelf in de piste. De piste is de verbeelding van de plaats van handeling. Dit kan het parlementsgebouw zijn of het paleis, Versailles of de straten van Parijs.
Deze benadering van het verhaal is bijzonder inventief en maakt het mogelijk om het verhaal van de Franse Revolutie via verschillende gezichtspunten te vertellen.

Ça Ira is een bijzonder werk. Ça Ira is het resultaat van een samenwerking tussen de Engelse popartiest Roger Waters en het Franse schrijverspaar Etienne en Nadine Roda-Gil. Eind jaren ’80, als Roger Waters nog met zijn album “Amused to Death” bezig is, kreeg Waters het verzoek een 50 pagina’s tellend libretto genaamd Ça Ira van Etienne Roda-Gil met illustraties van zijn vrouw Nadine, van muziek te voorzien. Dit libretto betrof een Franstalige opera over de Franse Revolutie. Het heeft uiteindelijk 15 jaar geduurd aleer het werk voltooid werd. Een 15 jaar met mooie maar ook dramatische gebeurtenissen.

Rockmusicus Roger Waters behoeft natuurlijk nauwelijks een introductie meer. Eind jaren ’60 was hij medeoprichter van de succesvolle Engelse popgroep Pink Floyd. Meest succesvolle en bekendste werken van Pink Floyd zijn “Darkside of the Moon”, “Wish You Were Here” en “The Wall”. Na het album “The Final Cut” verliet Roger Waters de groep en ging solo verder. In 1992 verscheen Waters’ derde en laatste album “Amused to Death”, door velen beschouwd als het beste album van Roger Waters tot nu toe.
De albums van Waters kenmerken zich door een thematische muzikale vertelling, waarbij hij het muzikale verhaal doorspekt met allerlei omgevingsgeluiden als een soort “audiofilm” vertelt. Zijn albums hebben veelal een autobiografisch karakter waarin de oorlog, en dan met name de Tweede Wereldoorlog, centraal staat.
Het tekstschrijvende duo Etienne en Nadine Roda Gil is in Frankrijk zeer bekend en geliefd. Zij hebben onder andere lange tijd samengewerkt met de populaire Franse popartiest Julien Clerc. Samen met Clerc maakten zij eind jaren ’70 al een Franse rockopera maken genaamd “36 Front Populaire”. Deze rockopera speelde zich af in de jaren voorafgaand een de Tweede Wereldoorlog.

Roger Waters was direct erg enthousiast over het idee om een heuse klassieke opera te schrijven. Deze muzikale benadering paste uitstekend bij zijn thematische benadering van muziek. Als snel had Waters een ruwe demo gecomponeerd, waar zelfs voormalig Franse president Mitterand enthousiast op reageerde. Helaas kwam toen de eerste grote tegenslag. In 1990 overleed Nadine Roda-Gil aan de gevolgen van kanker. Het muziekproject kwam daardoor enkele jaren stil te liggen.
Vijf jaar later begint Roger Waters weer aan het project te werken, samen met Rick Wentworth. Wentworth neemt de orkestratie van de muziek voor zijn rekening. In 1997 wordt het label Sony Classical bij het project betrokken en vindt een grote verandering plaats. Het van origine Franse script wordt op verzoek van Sony vertaald in het Engels. Eind ’98 beginnen de eerste demo-opnames. In 2001 worden de operazangers bij het project betrokken. Dit zijn de Amerikaanse tenor Paul Groves, de Engelse basbariton Bryn Terfel en de Chinese sopraan Ying Huang. Zij zijn stuk voor stuk grote namen in de klassieke operawereld.
In 2004 overlijdt Etienne Roda-Gil aan de gevolgen van een hartaanval. Gezien zijn nauwe band met het project en zijn vriendschappelijke band met Roger Waters, leek het er even op of Ça Ira zou er niet meer komen. Maar begin 2005 gaat Roger Waters toch aan de slag om dit bijzondere werk te voltooien.

Ça Ira is een fraai klassiek werk met de zeer duidelijke muzikale handtekening van Roger Waters. De klassieke operabenadering maakt het geheel anders. Rockmuzikant Paul McCartney is Roger Waters trouwens voorgegaan in het leveren van een klassiek werk. Al in 1991 maakte McCartney, met operazangers als Kiri Te Kanawa en Willard White, het klassieke werk “Liverpool Oratorio”.
Er zijn ook critici die zeggen dat Ça Ira niet meer is dan een musical en het niveau van het werk van Sir Andrew Lloyd Webber niet overstijgt. Tja, laten we de behoefte om alles in hokjes te willen zetten eens op zij zetten. Geniet van dit unieke werk, dat veel prachtige muziek en fraaie teksten in zich heeft. De gelaagdheid van het verhaal geeft dat je bij herhaalt luisteren steeds tot nieuwe ontdekking komt.

Beeldkwaliteit

Uiteraard is dit onderdeel beeld alleen van toepassing voor de DVD in deze set. De DVD bevat een 53 minuten durende documentaire waarin duidelijk wordt hoe de opera tot stand gekomen is.
Het beeldformaat is 1.33:1 (4x3) standaard formaat. Het merendeel van het materiaal is op digitale video vastgelegd. Over de beeldkwaliteit weinig klagen, die ziet er zeer goed uit. Goed scherp beeld met prima detaillering, heldere en natuurlijk kleuren en evenzo goed contrast. Edge enhancement is af en toe zichtbaar in lichte mate toegepast.
De DVD is verdeeld in 9 chapterstops en is van het type DVD-5 (enkellaags). De documentaire is Engels gesproken. Er is een Engelse ondertiteling bij de Frans gesproken teksten.

Geluidskwaliteit

Het geluid is natuurlijk het belangrijkste onderdeel bij dit album. We gaan daarom wat dieper in op de geluidskwaliteit en dan met name het SA-CD gedeelte van het eigenlijke werk zelf.

Bij de opera heb je op deze hybride SA-CD drie geluidsopties. Dat de SA-CD hybride is, betekent dat je de schijf gewoon in je CD speler kunt spelen. Je hoort dan de ongecomprimeerde PCM stereotrack, ofwel de ‘gewone’ CD versie zoals je die gewend bent bij de CD. Een prima klinkende stereotrack trouwens. De CD heeft een fraai stereobeeld met enige diepte in het geluid. De geluidseffecten, die Waters ook in deze opera heeft toegepast, zoals kanonschoten of onweer, klinken mooi ruimtelijk.

Maar het gaat natuurlijk om de twee zeer hoogwaardige audiotracks die op de SA-CD staan. Hier heb je keuze uit SA-CD stereo en SA-CD 5.1 surround sound. om deze te kunnen beluisteren heb je wel een SA-CD speler nodig. Je CD/DVD speler kan de SA-CD tracks niet lezen.
We staan even kort stil bij de techniek van SA-CD, waar het geluid in DSD (Direct Stream Digital) op de schijf staat. Bij DSD staat het signaal kort gezegd als een 1-bit datastroom op de schijf, waarbij een bijzonder hoge samplingfrequentie (2.8 MHz) is gebruikt. Resultaat is een veel hogere kwaliteit en zuiverheid van het geluid.
De SA-CD stereotrack klinkt inderdaad verfijnder met meer ruimte en detail dan de ‘gewone’ CD track. Vooral de hoge frequenties klinken fraaier en rustiger. Dit is goed te horen bij het geluid van de violen die bij SA-CD veel meer fluweelachtig klinken. De stemmen klinken nog natuurlijker. Door de betere detaillering van het hoog is ook de ruimtelijke definitie van het geluid fraaier. De lage frequenties klinken veel strakker, wat goed opvalt bij de kanonschoten.
Nog mooier wordt het bij de SA-CD 5.1 surround sound track. Hier hoor je dezelfde fraaie definitie als bij de SA-CD stereotrack. Maar nu natuurlijk dankzij de surround speakers een nog meer ruimtelijk geluidsbeeld. Toch is dit heel subtiel gedaan. Bij de muziek bieden zowel de centerspeaker als de surround speaker heel subtiel ondersteuning, waardoor het geluid aan ruimtelijke dimensie wint zonder dat de detaillering minder wordt. De surrounds worden zeer fraai gebruikt bij de geluidseffecten die Waters zeer subtiel heeft ingebracht. Let maar eens op bij de start van de opera en luister naar het fluitende vogeltje. Ook het onweer en de kanonschoten klinken nu zeer fraai, waarbij het LFE kanaal nu ook wordt aangesproken. Gelukkig heeft Waters zich met deze geluidseffecten goed beperkt en is het niet meer dan subtiele ondersteuning van de fraaie muziek.

Extra's

De DVD heeft statische menuschermen waarvoor de illustraties van Nadine Roda-Gil gebruikt zijn. De DVD bevat de 53 minuten durende Making of Ça Ira documentaire. In deze documentaire krijg je een goede indruk van de 15 jaar die gewerkt is aan de opera, waarbij de nadruk natuurlijk ligt op de laatste jaren. Muziekfragmenten worden afgewisseld met interviewfragmenten met de belangrijkste betrokkenen. De interviews gaan dieper in op het werk zelf met wat achtergrondinformatie over de Franse Revolutie. Daarnaast natuurlijk welke karakters de zangers zingen en hun samenwerking met Roger Waters. Ook Etienne Roda-Gil is veelvuldig te zien en te horen.
De documentaire is opgedeeld in negen hoofdstukken die elk een aspect van de ontwikkeling van de opera weergeven. Een zeer fraai document dat een meer inzicht geeft in de opera en het proces van realisatie. Het geluid bij deze documentaire is ongecomprimeerde PCM stereo track (bitrate 1536 kb/s).

De set is verpakt in een fraaie uitvouwbare digipack verpakking met daarin de twee SA-CD schijven en de DVD. Bij de set zit ook een fraai 60 pagina’s tellend boekwerk waarin onder andere de synopsis is opgenomen en alle gezongen teksten. Het boekwerk is voorzien van de mooie tekeningen van Nadine Roda-Gil. Het enig kritiekpuntje is dat het boekwerk is vastgeplakt in digipack verpakking wat het meelezen van bijvoorbeeld de teksten tijdens het luisteren lastiger gemaakt.

Na ruim tien jaar wachten op een nieuw album van Roger Waters, verscheen september 2005 eindelijk het langverwachte album Ça Ira. Met dit album sloeg rockmuzikant Roger Waters een geheel nieuwe muzikale weg in en leverde een klassiek operawerk af dat in alle opzichten totaal anders is dan zijn voorgaande popwerken.
Ça Ira is een bijzonder klassiek getint operawerk en het resultaat van een samenwerking tussen de Engelse popartiest Roger Waters en de Franse librettoschrijver Etienne Roda-Gil. De opera speelt zich af in de beginjaren van de Franse Revolutie. De opera wordt gezongen door de operasterren Bryn Terfel, Paul Groves en Ying Huang. Het orkest wordt gedirigeerd door Rick Kentworth, die ook de orkestratie van het werk heeft gedaan.
De opera is door Sony/BMG uitgebracht in een fraaie uitvouwbare digipack. De opera zelf staat op twee hybride SA-CD schijven. Je kunt de opera met een gewone CD/DVD speler beluisteren in ongecomprimeerd PCM stereo. Heb je een SA-CD speler, dan kun je de opera ook beluisteren in SA-CD stereo en SA-CD 5.1 surround sound. De beide SA-CD tracks klinken bijzonder fraai.
Op een eveneens bijgesloten DVD staat een documentaire die meer over de opera vertelt en de wijze waarop de opera tot stand gekomen is. Eveneens zit in de set een fraai 60 pagina’s tellend boekwerk met onder andere alle gezongen teksten.
Met deze recensie van Ça Ira maken we eenmalig uitstapje in de wereld van SA-CD en klassiek. De SA-CD van Ça Ira is tenslotte bijzonder klassiek muziekwerk waar we ook graag aandacht aan besteden.