12 Monkeys

Een onbekend en dodelijk virus heeft 5 miljard mensen gedood in 1996. In 2035 is nog maar 1% van de bevolking over en zij zijn gedwongen om onder de grond te leven. De misdadiger James Cole (Bruce Willis) wordt gedwongen als “vrijwilliger” terug te gaan in de tijd naar het jaar 1996 om informatie over het virus en het ontstaan van de epidemie te verzamelen. Hij moet op zoek naar het mysterieuze “Leger van de twaalf apen”. Helaas wordt Cole per ongeluk naar 1990 gestuurd, 6 jaar voordat er ook maar sprake was van het virus. Is hij te vroeg of juist op tijd...

Excentrieke regisseur Terry Gilliam, bekend als oprichter van Monty Python maar ook van films als Brazil en The Fisher King, maakte in 1995 met 12 Monkeys een film die compleet verschilt van de gangbare Hollywood-films. Gemaakt met een laag (eigenlijk te laag) budget moet 12 Monkeys het niet hebben van overdonderende special effects, maar van het verhaal en acteerwerk. Het diepgaande, ingewikkelde verhaal over tijdreizen springt van toekomst naar heden naar verleden en vereist daarom een geduldige en oplettende kijker, die bereid is om over de film na te denken. Gilliam laat je continu raden naar hoe de zaken in elkaar steken, wat het des te bevredigender maakt als alles op het eind op een verrassende manier op zijn plaats valt. Toch blijven enkele vragen onbeantwoord, waardoor de film bij herhaald bekijken steeds nieuwe inzichten oplevert. Maar al is een verhaal nog zo geweldig, als er belabberd geacteerd wordt komt dit natuurlijk totaal niet uit de verf. Gelukkig stelt 12 Monkeys ook op dit gebied niet teleur. De rol van Willis staat ver van de bikkelharde “Die Hard”-achtige karakters die hij normaliter in de schoenen geschoven krijgt. In 12 Monkeys vertolkt hij op uitstekende ingetogen wijze de kwetsbare en gevoelige eenling. Acteur Brad Pitt, die normaal gesproken rustige en beheerste personages speelt, laat zien dat hij ook met een rol als psychotische druktemaker prima uit de voeten kan. (Pitt kreeg dan ook een Oscar-nominatie en een Golden Globe voor deze rol.) Degenen die films het liefst in makkelijk te verteren hapklare brokken opgediend krijgen kunnen beter niet aan 12 Monkeys beginnen, maar voor eenieder die bereid is wat tijd en aandacht in een film te steken is dit intelligente meesterwerk een regelrechte aanrader!

Beeldkwaliteit

Het beeld van 12 Monkeys staat anamorf op de DVD, en wel in de oorspronkelijke 1.85:1 verhouding. De scherpte van de weergave varieert nogal: over het algemeen is het beeld redelijk scherp en gedetailleerd, maar er zijn tevens momenten waarop het wat zacht aandoet. Dit is echter te wijten aan de filmstijl van Gilliam en dus geen fout in de transfer. Hetzelfde kan gezegd worden van het schaduwdetail: meestal in orde, maar af en toe opzettelijk wat minder goed. 12 Monkeys geeft een sombere visie op de toekomst, en dat is in de betreffende scènes in het kleurgebruik terug te vinden. De aanwezige kleuren bestaan voor het grootste deel uit donkere bruin-, grijs- en groentinten, maar er zijn tevens scènes waarin duidelijk wordt dat ook vollere kleuren geen probleem vormen voor de transfer. Artefacting en beeldruis zijn niet aanwezig. Wel is soms wat lichte filmgrain te zien en ook is er sporadisch een vuiltje of een kleine beschadiging te bespeuren. Echt hinderlijk is dit alles echter niet. De witte ondertiteling, die goed geplaatst is, kan desgewenst uitgeschakeld worden. De film is bovendien ingedeeld in een groot aantal tracks (44 in totaal) en beslaat twee lagen van de DVD, met een laagwisseling na ongeveer 93 minuten. Deze wisseling bevindt zich midden in een scène, maar is zodanig geplaatst dat deze bijna niet opvalt. Al met al hebben we hier te maken met een goede beeldkwaliteit, waarover weinig te klagen valt.

Geluidskwaliteit

De op de DVD aanwezige Engelse Dolby Digital 5.1 track is prima. 12 Monkeys moet het voornamelijk hebben van de dialogen en niet van over-the-top geluidseffecten. Toch wordt er goed gebruik gemaakt van de surround-kanalen voor omgevingsgeluid, muziek en geluidseffecten. Dit surround-gebruik is meestal subtiel, afgezien van enkele scènes waarbij in split-surround wat geluidseffecten voorbijrazen. Vooral de scène waarin een vastgebonden Cole een stem rond hem hoort laat een uitstekend gebruik van de beschikbare kanalen horen met geluid dat van voor naar achter en van links naar rechts verschuift. Het LFE-kanaal wordt spaarzaam aangesproken als ondersteuning voor het overig geluid, maar is eigenlijk nooit overduidelijk aanwezig. De dialogen, waar de film zoals gezegd om draait, komen vooral uit het center-kanaal en zijn altijd goed te verstaan. Een klein minpuntje is dat dit center-geluid soms wat schraal klinkt, met weinig laag. Een bijzondere vermelding verdient de muziek, die nogmaals benadrukt dat 12 Monkeys geen standaard Hollywood-productie is. De commentaartrack leert dat Gilliam geen gebruikelijke zwijmelmuziek onder de romantisch getinte scènes wilde. Het resultaat is een ietwat ongewone soundtrack die perfect bij de film aansluit.

Extra's

In het eenvoudige menu, met verhouding 1.33:1 en zonder geluid en animatie, kan men onder “bonus materials” een aantal aardige extra’s vinden. Alle extra’s zijn in de Engelse taal en niet Nederlands te ondertitelen.
Als eerste kan tijdens de film commentaar beluisterd worden van regisseur Terry Gilliam en producent Charles Roven. Beide heren spreken vol enthousiasme over hun werk en komen met talloze interessante en leuke feiten op de proppen. Het is echt een uitstekende commentaartrack die voor iedereen die maar enigszins geïnteresseerd is het gebeuren achter de schermen verplichte kost is.
Ten tweede is er de “Making of”-documentaire. Kijk, dit is nou een Making-of zoals we die graag zien! Inzichtelijk, interessant, informatief en oneindig veel keer beter dan de 10 minuten durende reclamepraatjes die doorgaans voor Making-of door moeten gaan. Deze documentaire, die voluit “The Hamster Factor and other Tales of 12 Monkeys” heet (een naam die tijdens het bekijken duidelijk zal worden), heeft verhouding 1.33:1 met Dolby Digital 2.0 geluid en duurt maar liefst 87 minuten. In dit anderhalf uur worden vooral de vele problemen bij het maken van de film behandeld, die voornamelijk veroorzaakt werden door een te laag budget en te weinig tijd. Het geheel is ingedeeld in 14 tracks en heeft zelfs een eigen trackselectie-menu gekregen. In dit menu is (als track 16) tevens een extra te vinden die niet achterop de cover vermeld staat, en technisch gezien dus een zogenaamde “Easter Egg” is. Het betreft een photo-gallery, die meer dan 200 foto’s bevat in verschillende categorieën.
Alsof de documentaire en commentaartrack nog niet genoeg informatie over de totstandkoming van de film geven, zijn er bovendien nog eens 28 schermen met uitgebreide productie-aantekeningen voorhanden.
Informatie over cast en crew is op het schijfje terug te vinden in de vorm van filmografieën (samen 5 stuks). Deze zijn redelijk summier en bestrijken slechts de periode tot 1997, waardoor recente informatie ontbreekt.
Verder is uiteraard de bioscooptrailer aanwezig, die in beeldverhouding 1.33:1 met DD 2.0 geluid bekeken kan worden.
In de verpakking is ook nog een boekje te vinden, met daarin de track-listing en 2 pagina’s informatie. Het betreft voornamelijk informatie die van de commentaartrack afkomstig is.

12 Monkeys is een uitstekende en intelligente film die de volle aandacht van een geconcentreerd kijker vereist. Gelukkig heeft de conversie naar DVD de aandacht gekregen die de film verdient, met een prima beeld- en geluidskwaliteit. De aanwezige extra’s (helaas niet Nederlands ondertiteld) blinken uit in kwaliteit en vormen tezamen een zeer compleet beeld van de film en zijn ontstaan. Maar let wel: door het ingewikkelde, eigenzinnige verhaal is 12 Monkeys geenszins een standaard-film, en zal als zodanig niet door iedereen gewaardeerd worden. Spreekt het verhaal je echter wel aan en vind je het geen bezwaar om over een film na te moeten denken, dan mag deze DVD niet in je collectie ontbreken.