["2001: A Space Odyssey"]

De film begint de eerste 3 minuten met een zwart beeld met alleen muziek. Dan vervolgt de film met het eerste van vier hoofdstukken ‘The Dawn of Man’, waarin we ruim 4 miljoen jaar terug gaan in de tijd. Dit hoofdstuk start met de openingsmuziek van ‘Also sprach Zarathustra’ van Richard Strauss. We zien een troep apen die opeens worden geconfronteerd met een zwarte monoliet. Als de dieren dit voorwerp aanraken, is er een vorm van agressie te zien. Met een bot slaan ze een soortgenoot dood. Een van de apen gooit het bot in de lucht, dit bot verandert heel knap in een ruimteschip, waarmee een overgang wordt gemaakt naar het tweede hoofdstuk. Dit hoofdstuk wordt begeleid door de walsmuziek van ‘An die schöne blaue Donau’ van Johan Strauss. Het is nu 1999, wetenschappers onder leiding van dr. Heywood R. Floyd (William Sylvester) reizen naar de maan, station Clavius, alwaar een monoliet is uitgegraven. Als zij het voorwerp bestuderen horen zij een luide hoge toon, het blijkt een signaal naar Jupiter te zijn.
Dan maken we de overstap naar hoofdstuk 3 ‘Jupiter Mission’. Het is 18 maanden later, het jaar 2001. We zijn aan boord van een groot ruimteschip ‘The Discovery’ dat op weg is naar Jupiter. De bemanning bestaat uit 6 personen. 3 personen zijn in een soort diepe slaap, genaamd ‘hibernation’, 2 personen, dr. David Bowman (Keir Dullea) en dr. Frank Poole (Gary Lockwood) besturen het ruimteschip. De zesde persoon is eigenlijk geen persoon, maar is HAL, een bijzondere en zeer geavanceerde computer (met de zalvende stem van Douglas Rain). Tijdens de reis wordt door HAL een fout ontdekt in één van de circuits. Bij inspectie blijkt niks aan de hand te zijn. Er ontstaat twijfel over de betrouwbaarheid van HAL. Vervolgens doodt HAL bijna alle mensen, maar Bowman lukt het HAL uit te schakelen. Bowman zet de reis naar Jupiter alleen voort.
In het vierde hoofdstuk zijn we op Jupiter, Bowman ontdekt daar het gigantische monoliet. Hij ziet deze monoliet als een deur naar …. Hier ontdekt Bowman de onbekende wereld van de ruimte en is misschien op weg naar onsterfelijkheid.

Over deze film ‘2001: A Space Odyssey’ is ontzettend veel geschreven en gesproken. Steven Spielberg zei eens dat dit geen science fiction, maar ‘science eventuality’ is. Een visie op een toekomstige wereld geschreven door Kubrick zelf en de Brits science fiction schrijver Arthur C. Clarke en gerealiseerd met hulp van voormalig NASA-ingenieurs Harry Lang en Frederik Ordway.
Het bijzonder knappe van deze film is dan ook dat de belangrijkste invulling / interpretatie van de toekomstige wereld van de kijker zelf wordt gevraagd. Kubrick toont ons de ruimte als een plek van totale eenzaamheid. Heel subtiel heeft bijna alles in de film een diepere betekenis. Voorbeeld, de mensen in de film komen over als emotieloze personen die zich bezig houden met heel onbenullige zaken en heel oppervlakkig met elkaar communiceren. De computer HAL toont juist emoties en een echte belangstelling in de ander. En zo zit de film vol met symboliek en het is juist de afwezigheid van dialoog die ons dwingt hier zelf invulling aan te geven.
In een tijd waarin science fiction films de toekomst altijd weergaven in de vorm van boosaardige aliens en een verdorven wereld, was de invulling van Kubrick op z’n zachtst gezegd revolutionair. Al bij de première in 1968 leidde dit tot afwijzende reacties van de critici. Bij deze officiële première liepen dan ook 241 mensen (Kubrick heeft zelf geteld) weg, waaronder de boze acteur Rock Hudson die riep "Will someone tell me what the hell this is about?" (kan iemand mij vertellen waar dit in godsnaam over gaat?). Maar het publiek oordeelde anders, die begreep direct dat de film niet bedoeld was om intellectueel te begrijpen, maar om te ondergaan, om te voelen.

Beeldkwaliteit

Het oorspronkelijke filmbeeld heeft een beeldverhouding van 2.20:1 en staat in deze beeldverhouding anamorf op de DVD. Het beeldmateriaal is door Kubrick’s assistent Leon Vitali digitaal gerestaureerd en heropgenomen. En dat is te zien, niets verraad dat het hier toch om een film van ruim 30 jaar oud gaat. Het beeld ziet er echt uitstekend uit. Kleuren zijn zeer mooi en natuurlijk. Ook de scherpte en detaillering zijn uitstekend. Het contrast en het zwartniveau zijn uitstekend. En het filmbeeld is totaal vrij ongerechtigheden. Heel af en toe is iets van moiré of aliassing zichtbaar, maar dit is niet echt storend. Een uitstekend beeld.
De film is verdeeld in 32 tracks. Op deze dual layer DVD (type DVD-9) is de laagwisseling goed geplaatst en niet merkbaar. De ondertiteling (wit) is duidelijk, heeft een duidelijk lettertype en staat op goede hoogte netjes geplaatst in het beeld.

Geluidskwaliteit

Evenals het filmbeeld is ook de originele 6-track soundtrack onder handen genomen. De soundtrack is digitaal gerestaureerd en opnieuw gemixt, nu in Dolby Digital 5.1. Deze Dolby Digital soundtrack is met een bitrate van 384 kb/s op de DVD gezet.
De film heeft weinig dialoog, deze dialoog komt voornamelijk uit de centerspeakers, soms uit de frontspeakers, afhankelijk van de positie in het beeld van de spreker. In het begin van de film is er alleen het ‘gekrijs’ van de apen. Dit klinkt soms wel erg schel en enigszins overstuurd. De stem van de computer HAL komt uit alle speakers tegelijk.
Belangrijk aan de soundtrack is de gebruikte (klassieke) muziek. Het is muziek van Richard Strauss, Johan Strauss, Gyorgy Ligeti en Aram Khatchaturian. Deze muziek komt mooi open en zeer ruimtelijk uit de speakers. Met de nadruk op de frontspeakers, geven de achterspeaker hier een mooie sfeer aan. Ook hier vind ik wel dat de muziek wat digitaal klinkt, te scherp in het hoog.
Verder in de film de wat typische filmgeluiden die goed uit alle speakers komen. Bijvoorbeeld het ademhalen in de ruimtepakken, alsof je er zelf in zit.
Één héél belangrijk aspect van de film wordt bijzonder goed weergegeven. De stilte, absolute (!) stilte. Dan ‘hoor’ je dat de soundtrack volledig vrij is van ruis of andere ongerechtigheden.

Extra's

De menuschermen op de DVD zijn statische plaatjes, zonder achtergrondmuziek. Op de DVD staat één extra. De ‘Theatrical Trailer’ (16x9 breedbeeldformaat met geluid DD2.0 – 192kb/s), een trailer van ruim 1½ minuut.

‘2001: A Space Odyssey’ is een zeer bijzondere science fiction film die in al de jaren niets aan kracht, mystiek of visie heeft verloren. De film wordt als één van de belangrijkste mijlpalen in de filmgeschiedenis beschouwd en is nog steeds vele tot inspiratie en voorbeeld.
Op de DVD staat de film met een fantastische kwaliteit. Beeld- en geluid zijn bijzonder goed gerestaureerd. Jammer is dan wel dat de film, waar zover over geschreven is, het moet doen met alleen een bioscooptrailer als extra. Desondanks mag deze DVD in geen enkele filmcollectie ontbreken.

Voor de review is gebruik gemaakt van de DVD die onderdeel uitmaakt van ‘The Stanley Kubrick Collection’, een verzameling van alle belangrijke werken van Kubrick.
Exact dezelfde DVD was al eerder uitgebracht in een speciale Collectors Box, met daarin nog een filmprintje, CD met de soundtrack en een boekwerkje.