["Nightmare Before Christmas, The (SE)"]

Jack Skellington, bijgenaamd “The Pumpkin King” is één van de inwoners van Halloween Town. Een stadje vol gruwelijke, doch aardige wezens wiens taak het is om jaarlijks het Halloweenfeest tot een goed en angstaanjagend einde te brengen. Jack behoort tot de beste schrikaanjager van de stad, maar hij is moe van al het geschreeuw jaar in jaar uit en zit niet lekker in zijn vel. Na de hele nacht piekerend door de bossen te hebben rondgedoold komt Jack bij een vreemde open plek uit. Daar staan allemaal bomen met beschilderde deuren. Eén van die deuren brengt Jack per abuis naar Christmas Town. Een soortgelijk stadje als Halloween Town, maar dan met als doel het Kerstfeest voor te bereiden. Jack is onder de indruk van de kleuren en de sfeer van Kerst en ziet dit feest als een nieuwe uitdaging. Teruggekomen in Halloween Town probeert hij de andere inwoners warm te maken voor het kerstfeest. Niemand begrijpt echter de bedoeling van kerst en ziet liever enge dingen, dus dikt Jack het verhaal wat aan door te praten over de grote leider van dit kerstfeest, de geduchte “Sandy Claws”. De inwoners zijn laaiend enthousiast en de voorbereidingen voor het feest worden in gang gezet. De treurige Sally, die stiekem verliefd is op Jack, krijgt echter een vreselijk visioen en probeert Jack te weerhouden van zijn plannen. Jack wil echter niet luisteren en gaat door met de voorbereidingen voor zijn ‘Kerstfeest’. Jack besluit zelf voor Kerstman te gaan spelen en hij laat de echte Kerstman kidnappen door de kleine ettertjes Lock, Shock en Barrel. De inwoners van Halloween Town beginnen met het inpakken van de cadeau´s. Maar of de kinderen echt blij zullen zijn met deze enge cadeau´s valt te betwijfelen. Ook de Kerstman, die door toedoen van Lock, Shock en Barrel in de handen is gevallen van de gemene Oogie Boogie, staat machteloos. Zal Sally´s voorgevoel dan toch uitkomen en Kerstmis dit jaar een fiasco worden?

Tim Burton´s: The Nightmare Before Christmas zoals deze film volledig heet, is gebaseerd op een concept waar Burton al mee bezig was toen hij in de jaren ´80 nog voor Disney werkte als animator. Begin jaren ´90 stelde Burton aan Disney voor om alsnog een film te maken op basis van zijn oude ontwerpen. Burton, die zelf op dat moment erg druk was met de voorbereidingen voor Batman Returns, besloot de film te produceren en de regisseursvaandel over te dragen aan Henry Selick, één van de weinige mensen die hij zijn project toevertrouwde. Het was al snel besloten dat dit een stop-motion animatiefilm zou gaan worden. In zo´n film wordt gebruik gemaakt van beweegbare poppen die beeldje voor beeldje met de hand geanimeerd en gefotografeerd moeten worden. Als je bedenkt dat een bioscoopfilm 24 unieke beeldjes per seconde telt en deze film dik een uur en tien minuten duurt, dan kun je wel inzien dat dit geen gemakkelijk karwei is. Een shot van 1 minuut duurde dan ook ruwweg één hele week om te maken.
De film kreeg van Disney´s Touchstone pictures een behoorlijk groot budget voor een stop-motion film, namelijk 18 miljoen dollar. Tevens was dit de allereerste keer dat een avondvullende animatiefilm geheel door middel van stop-motion tot leven gebracht zou worden. Er waren wel een paar hindernissen te overwinnen voordat de film gemaakt kon worden. Eén van de minpunten van deze animatievorm is namelijk dat de camera niet bewogen mag worden, om schokken te voorkomen. Dit betekende dus dat er een methode gevonden moest worden om camerabewegingen te maken die per beeldje gecontroleerd konden worden. De oplossing was een computergestuurde camera (motion-control camera) die per beeldje geprogrammeerd kon worden. Het gebruik van motion-control was een prima keuze, aangezien het de film een visuele vrijheid meegaf die grenst aan die van een traditionele live-action film.
Danny Elfman, Tim Burton´s vaste componist en bekend van soundtracks als Sleepy Hollow en Spider-Man, schreef de liedjes die grotendeels het verhaal moesten gaan vertellen. In de meeste animatiefilms wordt muziek gebruikt als onderbreking van de gesproken stukken, in deze film is het juist andersom. De muziek draagt dan ook grotendeels het verhaal en klinkt werkelijk prachtig en gevarieeerd. Van blues-achtige nummers tot aan Elfman´s meer bekende bombastische werk met veel koperinstrumenten. De productie van de animatie nam vier jaar in beslag en het resultaat is dan ook prachtig. De animatie is werkelijk van topniveau en de effecten zijn verbluffend. Rook, water en vuur (erg moeilijk om te doen in stop-motion animatie) zien er allemaal zeer geloofwaardig uit en dit is lange tijd niet alleen de eerste, maar ook de enige avondvullende stop-motion film geweest (tot Chicken Run uitkwam in 2000). Ook Chicken Run maakte dankbaar gebruik van veel technieken die voor het eerst in The Nightmare Before Christmas werden toegepast, zoals de motion-control camera die voor de prachtige camerabewegingen zorgde. Daarnaast zijn de personages en decors op geweldige manier vormgegeven en blinken uit in hun variatie. Het verhaal heeft soms wel iets weg van een ‘Suessiaans’ sprookje, maar dan met een gotisch Tim Burton smaakje eraan. Het verhaal dat op unieke wijze verweven is met de muziek, de prachtige animatie die nog steeds van ongeëvenaard niveau is en de verbluffende art-direction van de film maken The Nightmare Before Christmas tot één van de beste animatiefilms ooit gemaakt en een aanrader van de eerste orde.

Beeldkwaliteit

Voorheen moesten liefhebbers van de film uitwijken naar andere regio´s voor deze Special Edition. Oudere releases hadden echter allemaal één nadeel, de transfer was niet-anamorf. Zelfs de Regio 1 Special Edition moest het nog steeds doen met die oude transfer. Daarom is het dan ook des te verbluffender dat we in Nederland niet alleen de Special Edition krijgen met vrijwel alle extra´s van de Regio 1 versie, maar we krijgen ook nog eens een spiksplinternieuwe anamorfe transfer voor onze kiezen. Het beeld op deze DVD is gepresenteerd in de originele 1.66:1 verhouding van de bioscoopversie en anamorf vastgelegd. Dit betekent dat er links en rechts in beeld kleine zwarte balkjes aanwezig zijn om de 1.66:1 verhouding te behouden binnen het anamorfe kader, op de meeste TV´s vallen deze balken echter weg in het overscan gebied. Als we het beeld met de oude transfer vergelijken (zie screenshot 3 en 4), dan zien we een ongekend verschil. Niet alleen is de film helemaal opnieuw gedigitaliseerd, ook is er per scène een kleurcorrectie toegepast. Deze kleurcorrectie is voor kenners van de oude transfer soms wel even wennen, omdat veel scènes een totaal ander uiterlijk hebben gekregen. Vooral de kleurverzadiging is in sommige scènes opvallend verhoogd. Andere scènes zijn wat contrastrijker geworden en er zijn ook scènes waarin weinig is aangepast. Wat daarnaast opvalt is dat de detaillering enorm is verbeterd ten opzichte van de vorige releases, dit ligt gedeeltelijk natuurlijk aan de hogere resolutie die een anamorfe transfer als deze te bieden heeft, maar ook aan de uitzonderlijke kwaliteit waarmee de film is gedigitaliseerd. De problemen met filmgrain die de oude versie had zijn nu allemaal grotendeels verholpen. De echte probleemscène, die ook al in de oude transfer minder van kwaliteit was, is de scène waarin we Jack op een heuvel voor de volle maan zien staan. Hier is het beeld wat onrustig en is er ook wat vervelende edge-enhancement te zien. Dit is echter een uitzondering, want over de gehele linie is dit een geweldige transfer. De hoge kleurverzadiging zorgt gelukkig nergens voor problemen en vooral de scène in het hol van Oogie Boogie, met de ‘blacklight’ verlichting, is een genot om te zien en spat werkelijk van het scherm af. Contrast en zwartniveau zijn zeer goed, en vergeleken met de oude transfer is het beeld er veel contrastrijker op geworden. Toch leidt dit niet tot het verlies van detail, in de lichte stukken is vaak zelfs meer fijn detail te zien dan in de oude versie, die nog wel eens té licht was. Helaas staat de ondertiteling veel te hoog in beeld geplaatst, iets wat onbegrijpelijk is, aangezien de ondertitels van de Regio 1 versie stukken lager stonden. Verder is de film verdeeld in 20 chapters, wat uitermate goed is voor een film van deze lengte. Al met al is dit de beste transfer van deze film die ik tot nu toe heb gezien en een grote reden voor liefhebbers om deze versie aan te schaffen, ook al ben je in het bezit van een andere versie.

Geluidskwaliteit

Ik heb een beetje gemengde gevoelens over het geluid op deze DVD. Ten eerste is de kwaliteit van de originele Engelse Dolby Digital 5.1 track (384 kb/s) zeer goed. De track is THX gecertificeerd en er wordt prima gebruik gemaakt van de surroundkanalen. Vooral de muziek klinkt zeer ruimtelijk en de scène in Oogie Boogie´s domein is een prima voorbeeld van goed surroundgebruik, waarbij je regelmatig stemmen en effecten in de surrounds te horen krijgt. De muziek klinkt prachtig en wordt mooi ondersteund door het LFE-kanaal, evenals enkele van de zwaardere effecten, zoals de kanonschoten aan het eind. Zowel de hoge als lage tonen komen goed tot hun recht en ook de veelvuldig gebruikte strijk- en koperinstrumenten klinken fenomenaal. Luister bijvoorbeeld eens naar de scène waarin Jack in zijn toren aan het piekeren is. Heel af en toe willen de stemmen van de personages nog wel eens verdrinken in de muziek, maar dit komt gelukkig slechts sporadisch voor. Helaas is er om onbegrijpelijke redenen zowel een Franse Dolby Digital (448 kb/s), als een Franse DTS (754 kb/s) track aanwezig. Alsof het al niet genoeg was dat onze zuiderburen een hogere Dolby bitrate krijgen, was het blijkbaar ook nodig om een Franse half-bitrate DTS track toe te voegen. Een DTS track in de originele Engelse taal was een meer logische keuze geweest, ook marketingtechnisch gezien. Het standpunt van Buena Vista dat ze nu eenmaal voor de Benelux een Franse track moeten verzorgen is begrijpelijk, maar enkel een Franse Dolby track was voldoende geweest. Mijns inziens mag een anderstalige track nooit en te nimmer kwalitatief voorrang krijgen op het origineel en dat is hier helaas niet één, maar twee keer gebeurd. Een zeer slechte zaak. Alles in ogenschouw genomen klinkt de aanwezige Engelse Dolby track gelukkig zeer goed en hebben we wat dat betreft weinig te klagen over de geluidskwaliteit.

Extra's

De extra´s zijn vrijwel identiek aan de Regio 1 Special Edition. Bij het opstarten van de DVD krijgen we zoals gebruikelijk bij Buena Vista enkele trailers te zien, die gelukkig met een druk op de Menu-toets zijn te skippen. De features zijn, net als de Regio 1 DVD, van een uitzonderlijk hoog niveau en het enige verschil is dat op deze DVD de trailer van James and the Giant Peach ontbreekt, die wel op de Regio 1 versie stond. Vreemd genoeg maakt de verpakking van de DVD wel melding van deze trailer, dit is dus onjuist. Een groot compliment daarnaast voor Buena Vista want werkelijk alle extra´s, tot aan de commentaartrack toe, zijn voorzien van Nederlandse ondertiteling. Klasse!

Audiocommentaar
Hier geven regisseur Henry Selick en director of photography Peter Kozachik een zeer interessant audiocommentaar. De heren praten over de film alsof ze hem gisteren maakten en dit levert een aantal hele boeiende feitjes op. Ze praten over van alles: hoe de verschillende visule effecten zijn bereikt, hoe scènes zijn belicht, echt van alles waar menig filmgek zweterige handjes van zal krijgen. Schokkend vond ik om te ontdekken dat één van mijn favoriete scènes “Sally´s Song” bijna was ingekort of zelfs helemaal uit de film was gehaald. Gelukkig hielden Selick en Tim Burton destijds hun poot stijf. Een commentaartrack die goud waard is voor liefhebbers van animatie en fans van de film.

Making Of
In deze 25 minuten lange documentaire (4:3 fullframe, DD 2.0) zien we allereerst de excentrieke Tim Burton die enthousiast vertelt over zijn project. Het concept, zijn inspiraties en de keuze van Henry Selick als regisseur komen allemaal aan bod. Daarnaast wordt er een zeer goede uitleg gegeven van de werkwijze van componist Danny Elfman en Burton bij het schrijven van de liedjes. Ook komen regisseur Selick en zijn animatieteam veelvuldig aan bod om het stop-motion proces uit te leggen en een kijkje in de keuken van de film te geven. Een zeer eerlijke en informatieve documentaire zoals we die nog maar zelden tegenkomen op DVD´s. Uitermate boeiend en verplichte kost voor animatiefans.

Storyboard en Film Vergelijking
De scène met de “Town Meeting” wordt hier in split-screen getoond met boven de originele storyboard tekeningen erboven en de uiteindelijke filmscène eronder (4:3 fullframe, DD 5.1). Zeer leuk om te zien is hoe nauw de uiteindelijke versie aansluit bij de originele storyboards.

Verwijderde Scènes
Hier zien we een drietal scènes (4:3 full frame, DD 2.0) in storyboard vorm en een vier scènes die al waren geanimeerd (4:3 pan & scan, DD 2.0), maar zijn ingekort of verwijderd. De storyboard scènes bevatten een extra toevoeging aan het nummer “Making Christmas”, een verwijderd stuk uit Oogie Boogie´s scène en een alternatieve ontknoping in Oogie Boogie´s domein. De geanimeerde scènes zijn vooral langere versies van bestaande scènes, die zijn ingekort. Bijvoorbeeld een langere versie van Jack´s experimenten, een extra scène met Lock, Shock en Barrel, een kleine toevoeging aan Oogie Boogie´s nummer en een heel kort fragment waarin een stel personages ijshockey speelt met het hoofd van Tim Burton. De kwaliteit van de fragmenten is niet om over naar huis te schrijven, maar erg interessant is het commentaar vooraf van regisseur Henry Selick.

Schetsen en Animatietests
Hier kun je voor de drie werelden uit de film (Halloween Town, Christmas Town en The Real World) allerlei concepten zien van de personages en de decors. Hier zit werkelijk prachtig artwork tussen wat het waard is om te bekijken. Daarnaast vind je van de belangrijkste personages uit de film hier ook nog wat animatietesten terug. Ook hier geeft regisseur Selick weer een gesproken toelichting.

Posters en Trailers
Onder deze rubriek staan een vijftal posters die voor de promotiecampagne zijn gebruikt. Ook vinden we hier de Teaser (4:3, DD 2.0) en de Bioscooptrailer (4:3, DD 2.0) terug. De kwaliteit hiervan is niet geweldig, maar het is toch een leuke toevoeging op de DVD.

Tim Burton´s Eerdere Films
Deze feature bevestigt de woorden “last, but not least” maar eens te meer. Hier vinden we namelijk twee korte films terug die Tim Burton in zijn beginjaren bij Disney heeft gemaakt. Allereerst zien we Vincent een korte, zes minuten durende stop-motion animatie, die qua stijl zeker overeenkomsten vertoont met The Nightmare Before Christmas. De korte animatie (4:3 full frame, DD 2.0) gaat over het eenzame jongetje Vincent die graag wil worden als zijn idool Vincent Pryce. Leuk detail is dat Tim Burton zelf fan is van Vincent Pryce en hem zelfs wist over te halen om de vertelstem van deze korte film in te spreken. De tweede korte film is genaamd Frankenweenie en is een korte live-action film van een half uur. De film gaat over een klein jongetje die zijn overreden hond Sparky weer tot leven wekt. De film is zwart-wit en we zien al veel van Tim Burton´s stijl terug in deze film. Leuke rollen in de film zijn weggelegd voor Shelley Duvall (The Shining) en een heel jonge Sofia Coppola (The Godfather part III). Disney vond de film destijds niet geschikt voor jonge kinderen en het is dan ook des te leuker dat de film nu op deze wijze toch nog te bewonderen valt.

The Nightmare Before Christmas is één van de beste animatiefilms ooit gemaakt en is een prachtig voorbeeld van hoe goede animatie en muziek elkaar kunnen aanvullen en versterken. De film heeft een unieke sfeer, die het midden houdt tussen een sprookjesboek van Dr. Suess en een duistere gotische film. Ik prefereer deze nieuwe uitgave boven de eerder verschenen Regio 1 Special Edition, wat vooral ligt aan verbeterde beeldkwaliteit. De beeldkwaliteit is prachtig en de nieuwe anamorfe transfer spat werkelijk van het scherm af. De geluidskwaliteit van de Engelse Dolby track is erg goed, al is het wel jammer dat de aanwezige DTS track enkel in het Frans is. Laten we hopen dat dit beleid snel gaat veranderen. De extra´s zijn, afgezien van het ontbreken van de trailer van James and the Giant Peach, identiek aan de Regio 1 Special Edition. Vooral de Making Of documentaire, het regisseurscommentaar en de twee korte films zijn prachtige toevoegingen. Een verplichte aanschaf voor fans van de film die eindeloos hebben moeten wachten op deze uitgave.