Citizen Kane (SE)

De grote krantenmagnaat Charles Foster Kane sterft een eenzaam man. De bij zijn dood aanwezige zuster hoort hem vlak voor hij zijn laatste adem uitblaast nog zachtjes één woord fluisteren: \"Rosebud\". Een journalist krijgt weet van dit bijzondere laatste woord en gaat op onderzoek uit om uit te vinden wat \"Rosebud\" betekent. Is het een koosnaampje voor Kane\'s eerste geliefde, is het de naam van een hond die hij ooit had, of houdt de beste vent gewoon heel veel van rozenknopjes? De journalist onderzoekt alles wat er ooit over Kane geschreven is en interviewt allerlei bekenden van hem om maar achter de waarheid te kunnen komen. Of hij ooit achter de betekenis zal komen is onzeker, maar gedurende het onderzoek vallen er wel steeds meer puzzelstukjes van Kane\'s leven op hun plaats. Een leven dat tegen het einde aan geteisterd werd door eenzaamheid en ongeluk.

Als je op school een beetje hebt opgelet zal de naam Orson Welles je zeker bekend voorkomen. Diezelfde Welles zorgde met zijn radiohoorspel The War of the Worlds in de dertiger jaren van de vorige eeuw voor een hoop opschudding. Vele mensen dachten namelijk dat de Marsmannetjes écht waren geland en er ontstond grote paniek. En dat terwijl het beruchte hoorspel slechts een halloweengrap was.
Toen hij slechts begin twintig was regisseerde Welles Citizen Kane, dat grotendeels gebaseerd is op het leven van de real-life krantenmagnaat William Randolph Hearst. Hearst was, net als Charles Kane uit de film, een man die met ijzeren hand regeerde over de krantenbusiness. Uiteindelijk leverde die overduidelijke overeenkomsten de filmmakers nog grote problemen op (lees hierover meer bij \"extra\'s\" hieronder).

De film Citizen Kane wordt heden ten dage beschouwd als één van de beste Hollywood studiofilms ooit gemaakt. Het helpt daarbij zeker dat deze film één van de allerverrassendste ontknopingen heeft die ooit in een film te zien was. De film is één grote zoektocht. Het mooie hieraan is ook dat de journalist zelf haast onzichtbaar blijft gedurende het hele verhaal. Het verhaal vertelt zichzelf als het ware en zo blijft Kane de hoofdpersoon en niet de journalist. Dat Citizen Kane na al die jaren nog zo fris oogt heeft één hele simpele reden: regisseur/hoofdrolspeler Orson Welles was zijn tijd ver vooruit wat betreft het visueel kunnen vertellen van een verhaal. Neem bijvoorbeeld alleen al het openingsshot van de film. Langzaam voert de regisseur ons dichter en dichter naar het heiligdom van Kane. Het venster van Kane\'s raam blijft in alle opeenvolgende shots steeds op dezelfde positie in de rechterbovenhoek van het scherm staan. Zo word je als kijker als het ware gefixeerd op de wereld van Kane.
Veel hedendaagse films gebruiken nu nog steeds camerabewegingen, of montage-slimmigheidjes die in Citizen Kane voor het eerst werden gebruikt. Tientallen films hebben in de loop der jaren hommages gedaan aan deze film. En het is dan ook een steengoede film.

Naast zijn prachtige regie en oog voor detail acteert Orson Welles ook nog eens de sterren van de hemel als de tragische, maar zeer charismatische Charles Foster Kane. Deze film is de belichaming van de zogenaamde \"American Dream\", oftewel: het met niets beginnen en door hard (en meedogenloos) werken je fortuin vergaren. Maar de film zet tevens kritische kanttekeningen bij dit droombeeld en stelt ze tegenover het menselijk geluk, of het verlies daarvan. Deze film heeft zodoende talloze lagen over elkaar heen, wat het zeker aantrekkelijk maakt om de film meerdere malen te zien, zelfs al is de ontknoping bekend. Deze ongekende climax zet de film op zijn kop waardoor je even volledig van de wijs bent. De diepere betekenis van die ontknoping ligt in een diep verborgen psychologisch verlangen om vast te houden aan dat ene moment in je leven waaraan je zoveel dierbare herinneringen hebt.
Wat mij betreft is Citizen Kane een verplichte kijk voor elke zichzelf respecterende filmliefhebber en één van de beste films ooit gemaakt.

Beeldkwaliteit

Een aantal jaren geleden bracht Universal Citizen Kane ook al uit in Regio 2. Helaas was de beeldkwaliteit van die DVD dusdanig slecht, dat het leek of er een vrachtwagen over de print was heengereden. De transfer die Indies ons nu voorschotelt op deze DVD is al stukken beter, maar nog niet echt om vrolijk van te worden. Ik had gehoopt, aan de verpakking te zien, dat Indies de geweldige Warner-transfer had overgenomen die enige tijd geleden op Regio 1 DVD is verschenen. Helaas blijkt dit niet het geval, want deze transfer mag tot een waar rampenplan gerekend worden.
Allereerst valt het met de kwaliteit van de telecine nog wel mee. Er is wat gewiebel in het beeld hier en daar, maar dit is niet uitermate storend en bovendien had de Warner-transfer hier ook al een beetje last van. Ook het aantal filmvlekjes blijft beperkt tot de nieuwsuitzending in het begin en die scène was met opzet door de regisseur wat verouderd, dus die zag er in 1941 in de bioscoop precies hetzelfde uit. Tot zover gaat het dus nog goed, maar waar het dus echt mis is gegaan is tijdens de mastering van deze DVD-transfer. Allereerst is dit een interlaced master. Wat hoogstwaarschijnlijk komt doordat het beeld is verkregen van een NTSC bron en interlaced is overgezet naar PAL. Wat dit in goed Nederlands betekent is dat we een flink stuk inleveren aan beeldscherpte vanwege die omzetting en dat bezitters van een progressive display te maken hebben met dat irritante kam-effect (zie de rechterhelft van screenshot 2).
Naast het feit dat de transfer interlaced is, is hij ook nog eens veel en veels te licht. Zowel de helderheid, als het contrast van het beeld is flink opgeschroeft. En dit in dusdanige mate dat de zwarte gedeelten in het beeld niet meer zwart zijn, maar grijs en dat de lichte gedeelten van het beeld door het felle contrast werkelijk elk subtiel detail hebben verloren. Bekijk de verschillende vergelijkings-screenshots op deze pagina maar om te zien wat ik bedoel. Zoals je trouwens ziet aan de screenshots is de beeldverhouding van de transfer 1.33:1, wat overeenkomt met het Academy Flat formaat waarin Citizen Kane destijds gefilmd is. Tot slot is het beeld ook niet mooi zwart/wit, maar lijkt er een soort groene waas over het beeld te zitten. De Nederlandstalige ondertiteling is prima te lezen, maar is helaas niet uit te schakelen. Dit is onbegrijpelijk, want er zijn wel subpicture overlays gebruikt, dus technisch zijn ze uitschakelbaar, Indies heeft die optie dus moedwillig geblokkeerd en hier is werkelijk geen enkel excuus voor. Ik dacht dat we het stadium van de vaste ondertitels nu wel zo\'n beetje voorbij waren in Nederland, maar kennelijk had ik hier ongelijk in. Verder is de chapterverdeling ook niet al te denderend (maar 15 chapterstops). Samenvattend is er bij de beeldmaster op deze DVD dus zo\'n beetje alles fout gedaan wat maar fout te doen is en ik stel dan ook voor dat de maker van dit broddelwerkje onmiddelijk naar Siberië wordt verbannen. Kortom: zeer teleurstellend en de film onwaardig.

Geluidskwaliteit

De tikjes en plopjes van de oude Universal-uitgave zijn gelukkig, net als de Regio 1 versie van Warner, vervangen door een keurig geremasterde Dolby Digital 2.0 mono (224 kbit/s) track. Uiteraard valt er bij een film van dik zestig jaar oud niet veel te beleven op audio-gebied, maar de muziek ondersteunt het verhaal prima en de dialogen klinken ook nog verrassend fris en helder voor zo\'n oude track. Het is allemaal wat schel hier en daar en iets minder qua dynamiek, maar ik heb wel eens slechtere tracks gehoord die een stuk jonger waren. Er is duidelijk aan het geluid gesleuteld om het zo mooi mogelijk voor de dag te laten komen. Kortom: Citizen Kane zal waarschijnlijk nooit beter gaan klinken dan hij op deze DVD doet, dus de geluidskwaliteit is zeker geen reden om deze DVD links te laten liggen. Prima geluid!

Extra's

Op disc 1 vinden we slechts wat karige extra\'s terug. De 2-disc SE versie die wij hier bespreken bevat gelukkig nog een tweede disc met een supergoede documentaire.

Biografieën
Op de eerste disc vind je biografische informatie over Orson Welles, Joseph Cotton en mediamagnaat William Randolph Hearst, waar Kane\'s personage op gebaseerd is. Simpele tekstschermen met info die je ook gewoon op internet kunt vinden.

Gallery
Volkomen overbodige gallery met een aantal foto\'s rechtstreeks uit de film zelf. Op disc 2 herhaalt Indies ditzelfde trucje met enkele nietszeggende foto\'s uit de documentaire.

The Battle over Citizen Kane (109 min.)
Op de tweede disc staat (gelukkig) dezelfde documentaire die de Regio 1 Warner versie ook al sierde. Deze dik 1 uur en drie kwartier-durende documentaire gaat dieper in op de strijd tussen Orson Welles en de mediamagnaat William Randolph Hearst waarop Kane gebaseerd was. De jonge Welles, begin 20 destijds, zag zijn film bijna verdwijnen zelfs voordat hij uitgekomen was. Hearst, een echte mediatiran, had Hollywood zo in zijn greep dat verschillende hoge pieten in Hollywood het liefste iedere bestaande print van Citizen Kane wilden verbranden. In deze documentaire worden je ogen geopend en krijg je een schokkend beeld van wat er kan gebeuren als één man de scepter zwaait over een gehele industrie. Je ziet hoe de stampij om Citizen Kane uiteindelijk de ondergang betekende voor zowel William R. Hearst, als de jonge, getalenteerde Orson Welles. Het is schokkend om te leren dat Orson Welles, ondanks zijn talent, nooit een Oscar heeft gewonnen voor Citizen Kane en jarenlang op een zwarte lijst stond, zodat hij nooit meer volledige controle over door hem gemaakte films kreeg. Een geweldige en verbazingwekkende documentaire die werkelijk verplichte kost is voor iedere filmliefhebber.

Er bestaat geen twijfel dat Citizen Kane één van de beste films is die Hollywood ooit heeft gemaakt. Het is dan ook des te grappiger dat datzelfde Hollywood de film bijna in de doofpot had gestopt. De beeldtransfer laat helaas enorm te wensen over. Vooral de matige scherpte, het veel te hoge contrast en het belabberde zwartniveau zijn de doodssteek voor deze transfer. Het geluid is al beter en hoewel het natuurlijk niet zo fris klinkt als een moderne film is er duidelijk veel werk besteed aan de remaster hiervan. De extra\'s kunnen helaas niet tippen aan de geweldige Regio 1-uitgave van Warner, vooral de audiocommentaren worden node gemist. Maar de aanwezigheid van de documentaire The Battle over Citizen Kane, maakt al een hoop goed. Jammer dat de beeldkwaliteit zo belabberd is, want dit had best een hele goede uitgave kunnen worden van een geweldige film. Dat laatste blijft waar, het eerste helaas niet.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Indies Home Entertainment.

Lees meer

• Vorige: CSI: Crime Scene Investigation - Seizoen 3 (Afl. 3.1 - 3.12) (DVD)
• Volgende: Intwine - The P.U.R.E. Session (DVD)