Leonard Bernstein - Candide (Final Revised Version 1989)

Leonard Bernstein (1918-1990) componeerde halverwege de jaren ’50 de komische musical Candide. Candide is gebaseerd op de gelijknamige roman van Voltaire. In 1989 maakte Bernstein een aangepaste concertversie van het werk en realiseerde toen het werk zoals hij dat zelf altijd voor ogen had. Als basis voor deze concertversie dient het gelijknamige boek van Hugh Wheeler. De orkestratie werd aangevuld door John Mauceri en Hershy Kay. De meeste teksten zijn afkomstig van Richard Wilbur, met aanvullingen door Leonard Bernstein, Stephen Sondheim, Lilian Hellman, Dorothy Parker en John La Touche. Bernstein heeft met deze vernieuwde concertversie een meesterwerk geleverd.

Candide vertelt het verhaal van de jonge, naïeve Candide, die op het kasteel Thunder-ten-Tronck in Westphalia woont. Hij is de bastaardzoon van baron Thunder-ten-Tronck en wordt door de corpulente barones en zoon Maximilian niet geaccepteerd. Candide is verliefd op Cunegonde, de dochter van baron Thunder-ten-Tronck. De drie jonge mensen krijgen op het kasteel les van professor Pangloss. Het levensmotto van Pangloss is dat ze leven in een wereld die “the best of all possible worlds” is. Verder woont ook de dienstmeid Paquette op het kasteel. Als Candide betrapt wordt op het kussen van Cunegonde, wordt hij van het kasteel verbannen en dwaalt vervolgens doelloos rond. Hij komt terecht in het Bulgaarse leger, maar weet zich op tijd hiervoor te drukken. Want het leger trekt ten strijde tegen Westphalia, waarbij iedereen op het kasteel wordt vermoord. Candide dwaalt langs verschillende plaatsen over de wereld. Hij komt daarbij steeds weer in aanraking met de mensen van het kasteel, die op een of andere miraculeus wijze tot leven zijn gebracht en evenzo weer op een of andere wijze om het leven komen. Zijn liefde voor Cunegonde blijft hierin centraal staan. Uiteindelijk komt hij ook terecht in Zuid Amerika en ontdekt daar de stad Eldorado met goud en juwelen. De rijkdom is even snel verloren als gewonnen. Als laatste komt hij, met Cunegonde, terecht bij de ‘wijste man op aarde’ Pangloss. Pangloss heeft zijn levensmotto “best of all possible worlds” ondertussen verlaten. Candide koopt tenslotte een kleine boerderij net buiten Wenen.

De originele versie van Bernstein’s Candide ging in oktober 1956 in Boston in première en werd twee maanden later ook op Broadway in New York uitgevoerd. De musical was geen groot succes en werd na 73 uitvoeringen stopgezet. In een periode van 35 jaar werd de musical diverse keren aangepast. In 1973 werd met groot succes een nieuwe versie opgevoerd, nu gebaseerd op het gelijknamige boek van John Wheeler. Een operaversie maakte Bernstein in 1982, maar telkens bleef de componist onvrede houden met het bereikte resultaat. In 1989 werkte Bernstein samen met diverse mensen aan een concertversie. Basis voor deze versie is de Schotse opera productie uit 1988, met orkestraties van John Mauceri. Met de final revised 1989 version maakte Bernstein zijn definitieve Candide. Deze versie werd in The Old Vic in London uitgevoerd en won de Olivier Award voor Beste Musical.

Op 13 december 1989 werd de operamusical in deze finale vorm uitgevoerd in het Barbican Centre in Londen. Deze uitvoering onder leiding van Leonard Bernstein zelf is op video vastgelegd. Het werd een bijzondere uitvoering, waarbij Bernstein het publiek met grapjes toesprak. Direct na de ouverture keert de maestro zich om naar het publiek en zegt: “Suprise. My dear friends, I hear you thinking: ‘Here comes the Old Professor to lecture us again’”. Bernstein legt het publiek wat meer uit over het verhaal en met name wat Voltaire met het verhaal wilde zeggen. Een dergelijke uitleg geeft Bernstein gedurende het concert nog enkele malen. Tot grote vreugde van Bernstein is dit een uitvoering die hij maakte met oude en dierbare vrienden. Zijn beste en oudste vriend Adolph Green vertolkt de rol van professor Pangloss. Ook Christa Ludwig is zeer nauw bevriend met Bernstein en vertolkt de rol Old Lady. Daarnaast zingen nog Jerry Hadley als Candide, June Anderson als Cunegonde en Kurt Ollmann als Maximilian. Het werd een heel bijzondere uitvoering van dit evenzo bijzondere muziekwerk. In dezelfde maand werd ook een CD opname van het werk gemaakt. Op CD zijn alleen maar de gezongen nummers verschenen. De video-opname van het concert is de enige integrale uitvoering van Bernstein’s ‘final version’ van Candide. Bernstein overleed in oktober 1990.

Beeldkwaliteit

De registratie is vastgelegd op video vastgelegd, waarbij het beeld de standaard 1.33:1 beeldverhouding heeft. Zoals gebruikelijk bij de klassieke DVD uitgaven van Universal Music, waartoe het klassieke label Deutsche Grammophon behoort, is het beeldsysteem NTSC. Let er dus op dat je installatie NTSC beeld weer kan geven!
De registratie is zo’n 17 jaar geleden gemaakt. De door Humphrey Burton geregisseerde Unitel opname is een rustig ogende registratie. Op gezette momenten wordt ingezoomd op de dirigent, zangers of specifieke orkestleden. Het beeld ziet er redelijk maar wel gedateerd uit. De kleurverzadiging is redelijk waarbij de kleurbalans van het beeld naar het warme neigt. De scherpte en de detaillering van het beeld zijn beide zeer matig. Als gevolg van het lager aantal beeldlijnen is aliasing regelmatig te zien. Het beeld is interlaced. In het beeld is constant een lichte beeldruis aanwezig. Het beeld heeft verder wat last van ouderdomsverschijnselen van het video bronmateriaal. Beeldfouten als cross colouration en kleurschifting duiken regelmatig op. Edge enhancement is toegepast om de scherpte-indruk te verhogen. Het concert is verdeeld in 67 chapterstops, elke song of gesproken tekstgedeelte is een apart chapter. Compliment voor deze gedetailleerde opsplitsing. Zowel de gezongen Engelse teksten, als de Duitse en Franse vertalingen ervan zijn als ondertiteling beschikbaar.

Geluidskwaliteit

Voor het muzikale aspect heb je keuze uit drie mogelijkheden: DTS 5.0 surround (bitrate 754 kb/s), Dolby Digital 5.0 surround (bitrate 448 Kb/s) en een ongecomprimeerde PCM stereo track (bitrate 1536 Kb/s). Standaard speelt de DVD de PCM stereo track af. Dit is ook veruit de best klinkende track van de DVD. De PCM stereo track klinkt zeer goed en is vergelijkbaar met de kwaliteit van de eerder uitgebrachte CD uitgave. De opname heeft een prima stereobeeld met een prima detaillering van de instrumenten en de stemmen.
Zoals gebruikelijk worden de stereo opnames voor de DVD release ook omgezet naar een surroundtrack. Zowel de DTS 5.0 als de DD 5.0 track geven de muziek in surround geluid weer. Deze surroundtracks zijn via elektronische weg afgeleid van de originele stereo-opname. De voor deze DVD uitgave gebruikte techniek heet mSurround van msm-studio. De muziek blijft gewoon het stereokarakter houden, waarbij de nadruk van de muziek dus op de beide frontkanalen blijft. De achterspeakers geven de muziek een subtiele ruimtelijkheid, wat een gekunstelde illusie geeft van weergave van de ambiance van de zaal. Een LFE kanaal is niet aanwezig. Het laag via de frontspeakers is meer dan voldoende. Door de elektronische bewerking verliest de muziek bij de 5.0 surround tracks detail en klinkt wat wolliger. In het hoog klinkt de muziek iets te scherp digitaal. De ongecomprimeerde PCM stereo track is kwalitatief de betere, mede door de betere detaillering en daardoor ook betere diepte in het geluid. Als gevolg van de betere detaillering is de ruimtelijkheid van de PCM track ook aangenamer en realistischer om naar te luisteren. Dus de ongecomprimeerde PCM stereo is hier duidelijk in het voordeel en geeft het concert het fraaist weer. Het toegekende cijfer van een acht is voor deze track. Beide surroundtracks krijgen minimaal één punt lagere waardering.

Extra's

De DVD heeft statische menuschermen zonder achtergrondmuziek. De DVD heeft geen extra’s, behoudens enkele trailers van andere Deutsche Grammophon uitgaven.

Bij de DVD zit nog een informatief 32 pagina’s tellend boekje met een schrijven van John Wells over deze gereviseerde versie, een tracklisting, een overzicht van alle betrokkenen bij de registratie van het concert en een uitgebreide synopsis van het verhaal. Alle informatie is in Duits, Engels en Frans opgenomen.

Candide van Leonard Bernstein is de registratie van de concertversie van deze operamusical. De laatste en definitieve versie, die bekend staat als de “final revised 1989 version” maakte Bernstein een jaar voor zijn overlijden. Onder leiding van Bernstein werd deze concertversie in Londen in december 1989 live uitgevoerd. De zangers zijn bijna allemaal dierbare vrienden van Bernstein, waaronder Adolph Green, Christa Ludwig, June Anderson, Jerry Hadley en Kurt Ollmann. Door Deutsche Grammophon is de 17 jaar geleden gemaakte video-opname op DVD uitgebracht. De kwaliteit van het gedateerd ogende beeld is redelijk. De geluidskwaliteit is met een ongecomprimeerde PCM track prima in orde. Een DD5.1 en een DTS 5.1 surround track zijn beide langs elektronische weg verkregen en klinken redelijk. Een uitgebreid toelichtingboekje is het enige extra bij deze DVD. Deze unieke concertuitvoering is de fraaiste uitvoeringen van dit werk.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Universal Music.

Lees meer

• Vorige: Mini's First Time (DVD)
• Volgende: Promise, The (DVD)