2001: A Space Odyssey

De film begint de eerste 3 minuten met een zwart beeld met alleen muziek. Dan vervolgt de film met het eerste van vier hoofdstukken ‘The Dawn of Man’, waarin we ruim 4 miljoen jaar terug gaan in de tijd. Dit hoofdstuk start met de openingsmuziek van ‘Also sprach Zarathustra’ van Richard Strauss. We zien een troep apen die opeens worden geconfronteerd met een zwarte monoliet. Als de dieren dit voorwerp aanraken, is er een vorm van agressie te zien. Met een bot slaan ze een soortgenoot dood. Een van de apen gooit het bot in de lucht, dit bot verandert heel knap in een ruimteschip, waarmee een overgang wordt gemaakt naar het tweede hoofdstuk. Dit hoofdstuk wordt begeleid door de walsmuziek van ‘An die schöne blaue Donau’ van Johan Strauss. Het is nu 1999, wetenschappers onder leiding van dr. Heywood R. Floyd (William Sylvester) reizen naar de maan, station Clavius, alwaar een monoliet is uitgegraven. Als zij het voorwerp bestuderen horen zij een luide hoge toon, het blijkt een signaal naar Jupiter te zijn. Dan maken we de overstap naar hoofdstuk 3 ‘Jupiter Mission’. Het is 18 maanden later, het jaar 2001. We zijn aan boord van een groot ruimteschip ‘The Discovery’ dat op weg is naar Jupiter. De bemanning bestaat uit 6 personen. 3 personen zijn in een soort diepe slaap, genaamd ‘hibernation’, 2 personen, dr. David Bowman (Keir Dullea) en dr. Frank Poole (Gary Lockwood) besturen het ruimteschip. De zesde persoon is eigenlijk geen persoon, maar is HAL, een bijzondere en zeer geavanceerde computer (met de zalvende stem van Douglas Rain). Tijdens de reis wordt door HAL een fout ontdekt in één van de circuits. Bij inspectie blijkt niks aan de hand te zijn. Er ontstaat twijfel over de betrouwbaarheid van HAL. Vervolgens doodt HAL bijna alle mensen, maar Bowman lukt het HAL uit te schakelen. Bowman zet de reis naar Jupiter alleen voort. In het vierde hoofdstuk zijn we op Jupiter, Bowman ontdekt daar het gigantische monoliet. Hij ziet deze monoliet als een deur naar …. Hier ontdekt Bowman de onbekende wereld van de ruimte en is misschien op weg naar onsterfelijkheid.

Over deze film 2001: A Space Odyssey is ontzettend veel geschreven en gesproken. Steven Spielberg zei eens dat dit geen sciencefiction, maar ‘science eventuality’ is. Een visie op een toekomstige wereld geschreven door Kubrick zelf en de Brits sciencefiction schrijver Arthur C. Clarke en gerealiseerd met hulp van voormalig NASA ingenieurs Harry Lang en Frederik Ordway. Het knappe van deze film is dan ook dat de belangrijkste invulling / interpretatie van de toekomstige wereld van de kijker zelf wordt gevraagd. Kubrick toont ons de ruimte als een plek van totale eenzaamheid. Heel subtiel heeft bijna alles in de film een diepere betekenis. Voorbeeld, de mensen in de film komen over als emotieloze personen, die zich bezig houden met heel onbenullige zaken en heel oppervlakkig met elkaar communiceren. De computer HAL toont juist emoties en een echte belangstelling in de ander. En zo zit de film vol met symboliek en het is juist de afwezigheid van dialoog die ons dwingt hier zelf invulling aan te geven. In een tijd waarin sciencefiction films de toekomst altijd weergaven in de vorm van boosaardige aliens en een verdorven wereld, was de invulling van Kubrick op z’n zachtst gezegd revolutionair. Al bij de première in 1968 leidde dit tot afwijzende reacties van de critici. Bij deze officiële première liepen dan ook 241 mensen (Kubrick heeft ze zelf geteld) weg, waaronder de boze acteur Rock Hudson die riep "Will someone tell me what the hell this is about?" (kan iemand mij vertellen waar dit in godsnaam over gaat?). Maar het publiek oordeelde anders, die begreep direct dat de film niet bedoeld was om intellectueel te begrijpen, maar om te ondergaan, om te voelen.

Warner heeft 2001: A Space Odyssey opnieuw geremastered na de remastering op Blu-ray Disc (en toentertijd ook voor HD DVD) en nu uitgegeven in een UHD+BD-3-disc-uitgave. Deze uitgave bevat de nieuwe remaster op UHD, maar ook op Blu-ray Disc. De extra's worden toegevoegd op een aparte schijf. Een zeer nette verszorging van Warner die zo de film alle ruimte geeft op de UHD- en de BD-schijfjes. De recensie van die eerder uitgegeven BD uit 2007 kun je hier teruglezen. Daarvoor is 2001 ook uitgegeven in een 2-disc SE, en de eerste DVD-uitgave is geweest in de Stanley Kubrick Collection en die recensie kun je hier nog eens teruglezen.

Beeldkwaliteit

UHD
Warner is voor de 4K-transfer teruggegaan naar de tekentafel en de 4K-scan is gedaan van de originele 65mm-filmprint. Ten tijde van de DVD en daarna de HD-uitgave op BD is de filmprint anamorfisch ingescand, en dat had als resultaat dat er aan de beide zijkanten teveel beeldinformatie zat voor de 2.20:1-beeldverhouding en dat er daarnaast ook wat beeldverstoring optrad. Nu bij deze nieuwe scan is deze niet-anamorfisch ingescand (sferisch) en deze scan heeft twee bovenstaande defecten niet. Deze scan is gebruikt voor de 2160p-UHD beeldtransfer met zowel HDR- als Dolby Vision beeldverbetering. Wat opvalt is dat de kleuren wat anders zijn dan bij de vorige releases. Dat kan wat onwennig zijn, maar Warner heeft ervoor gezorgd dat dit de oorspronkelijke kleurentiming was die Kubrick zo heeft bedoeld. Verder profiteert deze transfer optimaal van de verbeterde resolutie in de vorm van meer detaillering. Ook zorgen beide beeldverbeteringen voor een betere kleurenschakering. Het beeld oogt daardoor ook een stuk rustiger. Ook donkere scènes en scènes met schaduwen zijn beter met meer details en een beter contrast.

Blu-ray Disc
Ook de Blu-ray Disc profiteert van deze nieuwe remaster met een vollledig nieuwe beeldtransfer in 1080p in de originele beeldverhouding van 2.20:1. Het beeld ziet er werkelijk verbluffend uit en laat het maximale zien wat er getoond kan worden op Blu-ray Disc. Kleuren ogen natuurlijk, helder en goed verzadigd. De kleurentiming is nu representatief aan de oorspronkelijke visie van Kubrick. De scherpte en detaillering van het beeld zijn uitstekend. Evenals het contrast en het zwartniveau, beide zijn ook zeer goed. Complimenten aan Warner om ook de nieuwe remaster uit te geven op BD.

NB: de bijgevoegde screenshots zijn afkomstig van de Blu-ray Disc.

Geluidskwaliteit

UHD
2001 krijgt op UHD twee DTS-HD Master Audio 5.1-audiotracks mee in de oorspronkelijke Engelse taal. De eerste track is de basis waarop de PCM 5.1- en de Dolby Digital 5.1-tracks zijn gebaseerd die werden toegevoegd op de DVD- en BD-uitgaven. De tweede track is nieuw en is gebaseerd op de oorspronkelijke 6-track-audio die werd gebruikt voor de bioscoopvertoningen. Bij heen-en-weer schakelen tussen de tracks tijdens het bekijken van de film, vallen er eigenlijk niet heel veel verschillen op. Een verschil is wel dat de balancering van het volume bij de nieuwe audiotrack wat beter is gedaan. Bij de oude track waren de verschillen in het volume (als bijvoorbeeld HAL spreekt) wat groter dan bij de nieuwe track. Dat maakt de nieuwe track wel wat rustiger en evenwichtiger. Verder in bereik en dynamiek zijn de tracks wel hetzelfde. Dialogen zijn goed hoorbaar en de muziek van Strauss vloeit mooi uit je speakers. Sowieso is muziek bijna de hoofdmoot qua audio in de film en het is pretig om te merken dat die genoeg aandacht heeft gekregen in deze nieuwe remix.

Blu-ray Disc
Ook de Blu-ray Disc krijgt beide bovenstaande genoemde audiotracks. Dit betekent dat ook bovenstaande beschrijving en score geldt voor de BD.

Extra's

De UHD+BD-uitgave van 2001 krijgt alle extra's mee van de eerdere BD-uitgave. Het audiocommentaar staat op de UHD en de film-BD, de rest van de extra's staan op een aparte BD-schijfje. Een erg goede keuze van Warner. Alle extra's niet niet in HD maar wel Nederlands ondertiteld.

Commentary with Keir Dullea and Gary Lockwood
Acteurs Keir Dullea en Gary Lockwood hebben de film voorzien van een informatief en aangenaam te beluisteren commentaar. Geen inhoudelijke discussies over de film, maar wel de eigen ervaringen en anekdotes over het filmen en het werken met Kubrick als regisseur.

2001: The Making of a Myth (43 min)
Een interessante Britse Channel Four documentaire over de productie van de film en over de reacties op de film en de impact die de film heeft gehad op velen.

Standing on the Shoulders of Kubrick: The Legacy of 2001 (21 min)
In deze documentaire wordt gekeken naar de invloed die Kubrick heeft gehad op collega regisseurs, waaronder George Lucas, Steven Spielberg en James Cameron.

Vision of a Future Passed: The Prohecy of 2001 (22 min)
Een featurette waarin bekeken wordt welke technologieën en visies de film voor de toekomst schetste en wat daarvan waarheid is geworden of nog gaat worden.

2001: A Space Odyssey: A Look Behind the Future (23 min)
Waarin aandacht voor de sets die in de film gebruikt zijn.

What is Out There? (21 min)
Ofwel de discussie of er intelligent leven bestaat, ergens in het heelal?

1966 Kubrick Interview Conducted by Jeremy Bernstein (77 min)
Een opgenomen interview, alleen geluid, dat New Yorker journalist Jeremy Bernstein in 1966 heeft gehad met Stanley Kubrick. Heel bijzonder, omdat Kubrick zelden interviews heeft gegeven. En heel interessant, omdat Kubrick hierin veel interessante dingen verteld.

FX and Early Conceptual Artwork (10 min)
Een korte blik op de speciale effecten in de film en de eerste concept ontwerpen.

Look: Stanley Kubrick! (4 min)
Een fotomontage met foto’s van Kubrick.

Theatrical Trailer (2 min)
De bioscooptrailer van de film.

2001: A Space Odyssey is een zeer bijzondere sciencefiction film die in al de afgelopen (bijna) 40 jaar niets aan kracht, mystiek of visie heeft verloren. De film wordt als één van de belangrijkste mijlpalen in de filmgeschiedenis beschouwd en is nog steeds vele tot inspiratie en voorbeeld. Warner is na de remastering voor de BD-uitgave teruggegaan naar de originele filmprint en er een nieuwe remaster van gemaakt die net even wat beter is qua kwaliteit en de oorspronkelijke kleurentiming heeft die Kubrick had bedoeld voor de film. Deze scan is de basis geweest voor een verbluffende 4k-transfer op UHD en een geweldige 1080p-transfer op BD. Daarnaast is er, naast de eerdere 5.1-mix, een nieuwe remix gemaakt van de oorspronkelijke bioscoop-soundtrack in lossless 5.1-audio en staat op beide film-schijfjes. De extra's zijn hetzelfde als voorheen en die waren al zeer interessant en zijn nu toegevoegd op een aparte BD. Deze UHD+BD-uitgave van 2001 is een fantastische uitgave en is een absolute must voor de filmliefhebber.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Eigen Collectie.

Lees meer

• Vorige: Mortal Engines (UHD)
• Volgende: Mad Max: Fury Road (UHD)