Eraserhead

Henry Spencer (Jack Nance) is een teruggetrokken en vreemdsoortig individu. Hij woont in een appartementengebouw dat nog het best te omschrijven is als een ‘art-deco nachtmerrie’, in een onpersoonlijk ogende stad vol met dreunende geluiden. In deze vreemde omgeving is Henry eigenlijk prima op zijn plaats, met zijn vage blik en torenhoge kapsel is Henry een verlengstuk van zijn wereld geworden. En die wereld begint meer en meer nachtmerrie-achtige elementen te vertonen. Tijdens een bezoek aan de ouders van zijn vriendin Mary X (Charlotte Stewart) krijgt Henry te horen dat Mary zwanger was van hem en bevallen is van een ‘baby’. De vrucht was echter veel te vroeg en je kunt veel zeggen, maar het schepsel lijkt op alles behalve een normale baby. Henry en Mary worden gedwongen om te trouwen en voor de monsterlijke ‘baby’ te zorgen. Als Mary er op een nacht niet meer tegen kan en vertrekt, blijft Henry alleen achter. Hij moet de ‘baby’ verzorgen, wat hem erg in de war brengt. Hij voelt tegelijkertijd verantwoordelijkheid, zorg en afschuw voor het kleine gedrocht. Henry raakt meer en meer verstrikt in het web van zijn eigen gedachten en zijn dromen van een beter leven. Zullen zijn nachtmerries de overhand krijgen?
Deze film maakte de jonge regisseur David Lynch gedurende een periode van ongeveer 5 jaar, terwijl hij studeerde aan het prestigieuze ‘Center for Advanced Film Studies’ van het American Film Institute. Lynch nam ‘bezit’ van enkele stallen op de campus en maakte hier in essentie zijn eigen mini-filmstudio. Door werk, andere bezigheden en geldgebrek werd de productie meerdere malen onderbroken, waardoor het tot 1977 duurde voor de film af was. Lynch sliep zelfs op de set van Eraserhead, een extreem voorbeeld van een filmmaker die één is geworden met zijn film.

De ervaring van een David Lynch film is meestal voor iedereen verschillend. En deze regel is zeker van toepassing op Eraserhead. Je kunt deze film eigenlijk niet beschrijven, het is een ervaring op zich. Je kunt zeggen dat er elementen van angst, gekoppeld aan het ouderschap, in zitten. Je kunt het ook zien als een grote nachtmerrie. Er zijn ontelbare manieren om deze film te interpreteren. Eén ding kunnen we het denk ik allemaal over eens zijn: Eraserhead is een film die je nog lang zal heugen. De film is tegelijkertijd fascinerend en gruwelijk. Het heerlijk trage tempo van de film zorgt, naast de verontrustende gebeurtenissen, voor een groeiend gevoel van onbehagen bij de kijker. De ‘baby’ is, naast het feit dat hij erg knap gemaakt is, één van de meest gruwelijke en toch fascinerende filmcreaties die ik ooit heb gezien. David Lynch wil trouwens tot op de dag van vandaag (terecht) geen commentaar geven over hoe hij deze 'baby' heeft gemaakt of heeft laten bewegen.
Het acteerwerk daarnaast is eveneens geweldig. Vooral Jack Nance (die sindsdien kleine rolletjes heeft gehad in bijna alle films van Lynch) is gewoonweg de personificatie van het personage Henry. Hoe hij met zijn ogen zoveel verschillende emoties kan weergeven is een unieke prestatie, hier prachtig op celluloid vastgelegd. Nance is een fantastisch acteur die in 1996 helaas veel te vroeg aan zijn einde kwam. Nance overleed (waarschijnlijk) aan de gevolgen van een vechtpartij die hij de dag ervoor had in een donutwinkel. Eraserhead is een film die eigenlijk niet te bevatten is, en zeker niet na één keer kijken. Het is dan ook een werk wat erom smeekt om herhaaldelijk bekeken te worden. Iedere keer zie je weer nieuwe details en dat is wat de film enorm fris maakt. Lynch zette met Eraserhead meteen een meesterwerk neer dat na al die jaren nog steeds verontrust, boeit en mateloos intrigeert.

Beeldkwaliteit

Eraserhead staat in het originele formaat van 1.85:1 anamorf op de DVD. De film staat in het Amerikaanse NTSC TV-systeem op de DVD, dus check van tevoren even of je TV dit kan weergeven. Lynch heeft het restaureerproces van de film persoonlijk overzien. De film is overgezet vanaf een fijnkorrelig interpositief naar high definition tape. Deze drager heeft een resolutie van 1920x1080 en correspondeert 1 op 1 met de originele filmbeelden qua resolutie. Daarna werden de beelden ongecomprimeerd op harde schijven gezet voor het restauratieproces. Dit proces nam zes maanden in beslag en bestond eruit om alle shots met beschadigingen en andere oneffenheden beeldje voor beeldje bij te werken. Bijkomende moeilijkheid was dat bijna alle scènes wel oneffenheden bevatten, dus het werd echt een monsterklus om de dik 130.000 beeldjes één voor één bij te werken. De compressie van de DVD is tenslotte direct vanaf de hoge resolutie bestanden gedaan in plaats van een (lagere resolutie) digitale tape zoals gebruikelijk. De beeldkwaliteit op deze DVD is dan ook uitzonderlijk goed. De scherpte is dik in orde, met de kleinste details zichtbaar. Een zwart/wit film als deze staat of valt bij een goed contrast en schaduwdetail en ook deze onderdelen zorgen voor weinig problemen. We zien heel soms wat minimale telecine problemen (wiebelend beeld) filmgrain en wat compressieartefacten, maar dit mag eigenlijk geen naam hebben. Edge Enhancement is gelukkig totaal afwezig, wat de transfer een heerlijk ‘filmisch’ gevoel geeft. Een werkelijk fenomenale beeldkwaliteit met slechts hele kleine minpuntjes.

Geluidskwaliteit

De geluidstrack van de film is ook flink onder handen genomen. En dan doel ik niet op een 5.1 mix, maar op een grondige restauratie. De track is op een Protools digitaal audio systeem opgeknapt met behulp van de Waves Restoration-X plug-ins. Dit proces verwijderde tikjes en ruis in de originele magnetische film tracks. De tracks werden daarna door een Aphex 204 Aural Exciter gehaald om helderheid en detail in de mix te restaureren en er werd een proces toegepast om de lage frequenties uit te breiden. Ondanks de oorspronkelijke plannen om deze track als PCM stereo op te slaan, is het geluid op deze DVD gepresenteerd in Dolby Digital 2.0 (192 kbit/s). Dit is waarschijnlijk een last-minute beslissing geweest om de bitrate van het beeld iets op te kunnen schroeven. In het bijgeleverde boekje staat dan ook nog foutief vermeld dat het om een PCM track zou gaan. Hoewel het ontbreken van een ongecomprimeerde track jammer is, klinkt deze Dolby track simpelweg uitstekend. Dit is één van de beste 2.0 tracks die ik ooit heb gehoord en de track heeft een verbluffend goede dynamiek. Vooral in de lage frequenties presteert de track buitengemiddeld goed, iets wat bij deze film zeker een groot pluspunt mag heten. Het geluidsontwerp geeft namelijk, zoals gebruikelijk bij Lynch, een enorme atmosfeer aan de film. Het is alsof de wereld op het scherm gaat leven door de constante monotone zoemtonen en dreunen die deze soundtrack kenmerken. Ook de dialogen en de subtielere elementen zijn goed te onderscheiden van de rest en de soundtrack is dan ook werkelijk een lust voor het oor.

Extra's

Laat je niet bedriegen door het korte lijstje met extra´s. Het bonusmateriaal op deze DVD is van uitzonderlijke kwaliteit:

Deleted Scene
Bijna als een soort opwarmertje krijg je in het menu van de DVD een verwijderde scène voorgeschoteld. De scènes die Lynch uit de film haalde zijn helaas bijna allemaal verloren gegaan en het is dan ook leuk dat deze scène hier toch nog te zien is. Verwacht er echter niet super veel van, gewoon een intrigerende toevoeging.

Trailer
De originele trailer voor de film staat ook op de DVD. Hoewel het beeld niet zo mooi is opgeknapt als de film zelf, is dit toch een leuke toevoeging.

Stories
Ze zeggen wel eens “save the best for last”, en dat is hier zeker van toepassing. Onder het onschuldig ogende kopje “Stories” zit namelijk een anderhalf uur durende mega-feature met David Lynch. Lynch vertelt over van alles, van hoe hij een beurs kreeg om te kunnen studeren aan het ‘Center for Advanced Film Studies’, tot aan het hele proces dat kwam kijken bij het filmen van Eraserhead. Zoals gewoonlijk geeft Lynch geen inhoudelijk commentaar op de film. Lynch praat op zijn rustige, ietwat verwarrende wijze en geeft werkelijk een stortvloed aan informatie over de achtergronden van de film. Afgewisseld met foto´s, unieke videobeelden van achter de schermen en een praatje met Catherine Coulson (camera/regieassistente en ook bekend als de Log Lady uit Twin Peaks) via de telefoon. Dit is een ietwat vreemde, maar zeer toepasselijke, combinatie; het is net geen audiocommentaar, en ook net geen documentaire. Het is een unieke vastlegging van de creatie van een van de beste films ooit gemaakt. Zowel voor de hardcore Lynch fans, als voor de gemiddeld geïnteresseerde kijker een enorm interessante toevoeging op deze DVD en één van de beste features die ik ooit heb gezien.

Ook is de verpakking wederom de moeite van het vermelden waard. Eraserhead komt in een stevige kartonnen doos, met een bedrukte papieren ‘sleeve’ eromheen. Bij het openmaken klapt het geheel open om het schijfje te onthullen en een boekje met informatie over het restauratieproces en nog wat leuke foto´s en posters van de film.

Deze unieke film is nu eindelijk verkrijgbaar op DVD in de ultieme versie, goedgekeurd door de regisseur zelf. Hij is voorlopig ook alleen te bestellen via de eigen website van Lynch. Zowel beeld als geluid zijn volledig gerestaureerd onder de hoogst mogelijke kwaliteitseisen. Het beeld heeft slechts wat kleine minpunten, maar staat verder als een huis. En het geluid klinkt gewoonweg uitstekend voor een 2.0 track, met name op het gebied van de lage frequenties. De extra´s zijn erg interessant en dan doel ik vooral op de “Stories” feature. Deze anderhalf uur durende documentaire is portret, making-of en audiocommentaar in één. Zeer de moeite waard voor de fans en een extreem waardevolle toevoeging aan deze DVD. Een unieke film op een uniek schijfje.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Eigen Collectie.

Lees meer

• Vorige: Volle Maan (SE) (DVD)
• Volgende: It (mini TV-serie) (DVD)